Αστικά Στερεά Απόβλητα: Άπιαστο όνειρο οι ευρωπαϊκές και εθνικές προβλέψεις – Ετοιμαστείτε να πληρώσουμε
«Για να απαλλαγούν από τεράστιες ποσότητες αστικών απορριμμάτων πολλά κράτη μέλη εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την υγειονομική ταφή – τη χειρότερη επιλογή διαχείρισης αποβλήτων – παρά την ύπαρξη καλύτερων εναλλακτικών λύσεων και παρά τη διάθεση χρημάτων από τα διαρθρωτικά ταμεία για τη χρηματοδότηση καλύτερων επιλογών. Θάβονται πολύτιμοι πόροι, χάνονται δυνητικά οικονομικά οφέλη, δεν δημιουργούνται θέσεις εργασίας στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων και πλήττονται η ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Στις παρούσες οικονομικές περιστάσεις δεν επιτρέπεται να υπεραμυνόμαστε της τακτικής αυτής.»
Janez Potočni, ο αρμόδιος για το περιβάλλον επίτροπος
Janez Potočnik, ο ευρωπαίος επίτροπος για το Περιβάλλον
Έκθεση της ΕΕ που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2012 αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη διαχειρίζονται τα αστικά τους απορρίμματα και αποκαλύπτει την ύπαρξη εντυπωσιακών διαφορών μέσα στην ΕΕ. Στην έκθεση κατατάσσονται τα 27 κράτη μέλη με γνώμονα 18 κριτήρια και αξιολογούνται σε τομείς όπως η συνολική ποσότητα των αποβλήτων που ανακυκλώνονται, η τιμολόγηση της διάθεσης απορριμμάτων και οι παραβάσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Ο προκύπτων πίνακας βαθμολογίας αποτελεί μέρος μιας υπό εκπόνηση μελέτης που θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στο πεδίο της διαχείρισης των αποβλήτων. Κορυφαία κράτη του πίνακα είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία. Η εικόνα είναι όμως αντίστροφη στο άλλο άκρο της κλίμακας.
Τα κράτη μέλη όπου παρουσιάζονται τα μεγαλύτερα κενά στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας είναι η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Τσεχική Δημοκρατία, η Εσθονία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Λιθουανία, η Λετονία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία. Οι αδυναμίες περιλαμβάνουν ανεπαρκείς ή ανύπαρκτες πολιτικές πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων, έλλειψη κινήτρων για να μην οδηγούνται τα απόβλητα στους ΧΥΤΑ και ανεπαρκή υποδομή επεξεργασίας αποβλήτων. Η ισχυρή εξάρτηση από την υγειονομική ταφή σημαίνει ότι σημειώνεται συστηματικά υστέρηση αξιοποίησης καλύτερων επιλογών διαχείρισης αποβλήτων, όπως η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση. Επομένως, οι προοπτικές είναι δυσοίωνες.
Η Ελλάδα στο σχετικό πίνακα καταλαμβάνει την τελευταία θέση με 3 βαθμούς έναντι 39 της Αυστρίας και της Ολλανδίας, που είναι πρώτες, και 17 του κοινοτικού μέσου όρου. Να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που εκπονήθηκε για την Επιτροπή εκτιμάται ότι η πλήρης εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας για τα απόβλητα θα εξοικονομούσε ποσό 72 δις € κατ’ έτος, θα αύξανε τον ετήσιο κύκλο εργασιών του τομέα διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης κατά 42 δις € και θα δημιουργούσε περισσότερες από 400.000 θέσεις εργασίας το 2020
Τι πρέπει να γίνει
Τα Οικολογικά Ροδιακά φιλοξενώντας το Γιώργο Κρεμλή, προϊστάμενο της Μονάδας Πολιτικής Συνοχής και Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Δεκέμβρη του 2012 είχαν θίξει το θέμα του ‘οδικού χάρτη για τα αστικά στερεά απόβλητα’ και τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν από τώρα μέχρι το 2020.
Σταύρος Καλαφάτης, αναπληρωτής υπουργός ΠΕΚΑ
Εκείνες οι εκτιμήσεις ήρθαν τώρα να επιβεβαιωθούν με ακόμα πιο επίσημο τρόπο. Στην τελετή βράβευσης των Δήμων με τις καλύτερες επιδόσεις στην ανακύκλωση, μεταξύ των οποίων και ο Δήμος Λειψών (Τετάρτη 4 Ιουνίου), ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Στ. Καλαφάτης αναφέρθηκε στην ανάγκη συμμόρφωσης στις διατάξεις της Οδηγίας-πλαίσιο 98/2008 και του εθνικού Νόμου 4042/2012 (Πηγή palmos-fm.gr και aftodioikisi.gr) που προβλέπουν τα παρακάτω:
• Έως το 2015, την καθιέρωση χωριστής συλλογής, τουλάχιστον για χαρτί, μέταλλο, πλαστικό και γυαλί
• Ειδικό τέλος ταφής που προβλέπεται στο άρθρο 43 του Ν.4042/2012 για την διάθεση μη επεξεργασμένων βιοαποδομήσιμων (οργανικών απορριμμάτων) και αδρανών αποβλήτων σε χώρους υγειονομικής ταφής. Συγκεκριμένα Οι οργανισμοί ή οι επιχειρήσεις που διαθέτουν σε Χώρο Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ) τα παραπάνω απόβλητα χωρίς να έχουν προηγηθεί εργασίες επεξεργασίας επιβαρύνονται από 1 Ιανουαρίου 2014 με 35€ ανά τόνο, ποσό που αυξάνεται €5 ευρώ ετησίως μέχρι του πσού των €60 ανά τόνο.
• Έως το 2020 επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση αποβλήτων όπως το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί από τα νοικοκυριά, κατ’ ελάχιστον στο 50 % του συνολικού βάρους τους.
• Έως το 2020 επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και ανάκτηση μη επικίνδυνων αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων κατά 70% τουλάχιστον του συνολικού βάρους τους.
• Εκπόνηση προγραμμάτων για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων το αργότερο μέχρι τις 12 Δεκεμβρίου 2013 καθώς και σχέδια διαχείρισης αποβλήτων. Στα προγράμματα αυτά τίθενται στόχοι για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων και συγκεκριμένα ποιοτικά ή ποσοτικά κριτήρια για τα θεσπιζόμενα μέτρα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων.
Η ιεράρχηση των αποβλήτων και ο Ρυπαίνων πληρώνει.
Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» συνιστά κατευθυντήρια αρχή σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Ο παραγωγός και ο κάτοχος των αποβλήτων θα πρέπει να διαχειρίζονται τα απόβλητα κατά τρόπον που να εξασφαλίζει υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας.
Εξάλλου σύμφωνα με το άρθρο 4 της οδηγίας 98/2008 στη νομοθεσία και την πολιτική για την πρόληψη και τη διαχείριση των αποβλήτων ισχύει ως τάξη προτεραιότητας η ακόλουθη ιεράρχηση όσον αφορά τα απόβλητα:
α) πρόληψη,
β) προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση,
γ) ανακύκλωση,
δ) άλλου είδους ανάκτηση, π.χ. ανάκτηση ενέργειας, και
ε) διάθεση.
Αυτό σημαίνει ότι πρωταρχική φροντίδα είναι η μείωση του όγκου και του βάρους των απορριμμάτων, η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωσή τους. Όπως βλέπετε η χειρότερη επιλογή είναι η απόρριψη στο έδαφος όπως γίνεται κατά κόρον στη χώρα μας σήμερα.
Έλλειψη πολιτικών και γνώσης
Είναι σαφές από τα παραπάνω ότι υπάρχει ένα μεγάλο έλλειμμα εθνικών και περιφερειακών πολιτικών αλλά και γνώσης σε τοπικό επίπεδο για το δέον γενέσθαι. Η συμμετοχή μας σε διάφορες δράσεις σχετικές με τη διαχείριση απορριμμάτων δείχνει ότι οι τοπικές ηγεσίες είτε δεν ενδιαφέρονται είτε δε γνωρίζουν το παραμικρό για τις υποχρεώσεις μας ή ενδεχομένως και τα δύο.
Περιμένοντας … την ανακύκλωση στα σχολεία
Βρισκόμαστε ακόμα δυστυχώς στο επίπεδο να προσπαθούμε να κάνουμε αποκομιδή των απορριμμάτων σε επίπεδο Δήμου ενώ από την Περιφέρεια δε γίνεται καμιά προσπάθεια σχεδιασμού μια συνολικής και συνεκτικής πολιτικής για τα απορρίμματα στο Ν. Αιγαίο.
Είναι ενδεικτικό ότι η βράβευση από το ΥΠΕΚΑ έγινε σε δύο δήμους του Ν. Αιγαίου που προσπαθούν από μόνοι τους να κάνουν τη διαφορά και βέβαια τους αξίζουν συγχαρητήρια. Όμως το γεγονός παραμένει ότι μιλάμε για μόνο δύο δήμους και μάλιστα με μικρό πληθυσμό και αναλόγως μικρές ποσότητες απορριμμάτων. Τι γίνεται με τους μεγαλύτερους δήμους που παράγουν τεράστιες ποσότητες αποβλήτων, όπως για παράδειγμα η Ρόδος και η Κως που παράγουν το 54% των απορριμμάτων του Ν. Αιγαίου;
Χωματερή που έχει αποκατασταθεί! Κόστισε €450.000
Το ΚΔΑΥ κλειδί στη Ρόδο
Εδώ θααααα γίνει το ΚΔΑΥ
Η κατασκευή του Κέντρου Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών αποτελεί κλειδί για να μπορέσει τουλάχιστον η Ρόδος αλλά πιθανόν και άλλα νησιά των Δωδεκανήσων να ανταποκριθούν σε ένα τουλάχιστον μέρος των υποχρεώσεων τους. Βλέπουμε όμως ότι και αυτό προχωράει με πολύ αργούς ρυθμούς και ίσως δεν είναι έτοιμο ούτε το 2014, χρόνια κλειδί απ’ ότι φαίνεται για τη ορθολογικότερη διαχείριση απορριμμάτων στο νησί μας.
Ακόμα πιο θολό είναι το τοπίο για την ίδια τη λειτουργία του ΚΔΑΥ. Ο δήμαρχος φαίνεται ότι δεν έχει ακόμα ούτε καν σκεφτεί πώς θα λειτουργήσει υιοθετώντας επί της ουσίας την τακτική του θα ‘δούμε’. Οπότε και πάλι φαίνεται ότι θα τρέχουμε στο και πέντε για να το λειτουργήσουμε.
Κομποστοποίηση και αδρανή υλικά
Εκεί είναι που βρισκόμαστε κυριολεκτικά σε βαθύ σκοτάδι και ως χώρα αλλά και ως περιφέρεια και νησί. Το ποσοστό κομποστοποίησης και ανακύκλωσης αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) βρίσκεται σε δραματικά χαμηλά ποσοστά (1-2% για κομποστοποίηση). Μόλις τώρα γίνεται μια προσπάθεια να ενταχθούν στο Ειδικό Πρόγραμμα για το Περιβάλλον και την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΠΠΕΡΑΑ) κάποιες μονάδες κομποστοποίησης ώστε να ξεκινήσει αυτή η σημαντική διαδικασία.
Τα αδρανή υλικά θα μας κσοτίσουν πολύ περισσότερο απ’ ότι νομίζουμε
Όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την περασμένη Τετάρτη βρέθηκε στο γραφείο του Δημάρχου Ρόδου ο Δημήτρης Κανακόπουλος, πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Κομποστοποίησης και συζητήθηκε το ενδεχόμενο να υποβάλλει ο Δήμος Ρόδου πρόταση για δημιουργία μονάδας κομποστοποίησης μέσω του ΕΠΠΕΡΑΑ. Όμως οι προθεσμίες για υποβολή φακέλου είναι ασφυκτικές (τέλος Ιουνίου) και επιδιώκεται να βρεθεί λύση για την όσο πιο γρήγορη προετοιμασία του φακέλου.
Εν τω μεταξύ, τα αδρανή υλικά συνεχίσουν, όπως βλέπετε και στις φωτογραφίες, να καταλήγουν στην περιοχή Λούκα χωρίς καμιά διαδικασία ελέγχου μαζί βέβαια με άλλα απόβλητα πάσης φύσης. Τα ίδια και χειρότερα βέβαια συμβαίνουν με τις χωματερές (ΧΑΔΑ) όπου δαπανούνται εκατομμύρια ευρώ για αποκαταστάσεις αλλά την ίδια στιγμή επιτρέπουμε τη δημιουργία καινούργιων από ορισμένους έξυπνους που δε θέλουν να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες.
Το νέο κύτταρο του ΧΥΤΑ
Συμπέρασμα
Το έργο της αποκατάστασης του ΧΑΔΑ θα κοστίσει €315.000 αλλά ταυτόχρονα δημιουργείται μια νέα χωματερή δίπλα
Η διαχείριση των στερών αποβλήτων χρειάζεται και γνώση αλλά και ευαισθησία. Δυστυχώς διαπιστώνουμε ότι και τα δύο είναι σε έλλειψη στην περίπτωσή μας. Συνεχίζουμε να λειτουργούμε όπως πριν από χρόνια και μόνο η απειλή προστίμων και άλλων καταλογισμών μας παρακινεί να αντιμετωπίσουμε το πράγμα με τη δέουσα σοβαρότητα. Αυτό φαίνεται κι από τον τρόπο που αντιμετωπίζονται θέματα απορριμμάτων μέσα στο Δημοτικό Συμβούλιο, όπως για παράδειγμα το θέμα του κανονισμού στο προηγούμενο δημοτικό συμβούλιο όταν ανεβλήθη λόγω απουσίας των υπευθύνων δημοτικών συμβούλων. Το χειρότερο όλων είναι ότι όσοι τολμούν να θέτουν αυτά τα θέματα αντιμετωπίζονται αφ’ υψηλού από τους τοπικούς παντογνώστες.
Εμείς για ακόμα μια φορά κρούουμε τον κώδωνα του κινδύνου για το νησί μας το οποίο πλέον απειλείται σοβαρά από τα απορρίμματα αλλά και την άγνοια.
