Σήμερα, στο τρίτο συνεχόμενο αφιέρωμα στην Κοιλάδα των Πεταλούδων, παρουσιάζουμε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στην Κοιλάδα των Πεταλούδων.
1997: Η πρόταση για την ίδρυση του Μουσείου
ΤΟ Μουσείο Φυσικής Ιστορίας σήμερα
Η πρόταση για δημιουργία Μουσείου Φυσικής Ιστορίας στην Κοιλάδα των Πεταλούδων έγινε από την Κοινότητα Θεολόγου σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών με επιστημονικό υπεύθυνο της μελέτης τον καθηγητή Θεόδωρο Γεωργιάδη. Η πρόταση ήταν μέρος του αιτήματος της Κοινότητας Θεολόγου για ένταξη στο πρόγραμμα INTERREG και αποτελούσε το μεγαλύτερο μέρος τόσο από άποψη έργων όσο και από οικονομική άποψη.
Στην ερευνητική ομάδα του έργου συμμετείχαν μια μεγάλη ομάδα επιστημόνων τόσο από το Πανεπιστήμιο Πατρών όσο και από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και την Περιφέρεια Δ. Ελλάδας και το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Η πρόταση σκόπευε βέβαια να είναι η συνέχεια του επιτυχημένου έργου που είχε υλοποιηθεί από την Κοινότητα Θεολόγου τα προηγούμενα χρόνια.
Ρόλος, λειτουργία και στόχοι
Το πάνω μέρος του Μουσείου με τα ακριβά όργανα.
Σκοπός της δημιουργίας ενός τέτοιου μουσείου, μοναδικού στο νησί, ήταν να συμβάλλει στην οικοτουριστική ανάπτυξη όχι μόνο της περιοχής της Κοιλάδας αλλά και ολόκληρου του νησιού. Εκτός από τον εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό ρόλο, το ΜΦΙ θα αποτελούσε ένα κέντρο έρευνας, μελέτης, καλλιέργειας και ανάπτυξης επιστημονικών δραστηριοτήτων. Μια ευκαιρία για τον επισκέπτη να προσεγγίσει το πραγματικό περιβάλλον, αλλά και να προάγει τη μάθηση μέσω της αυτενέργειας παιδιών και μεγάλων.
Το εργαστήριο στον πάνω όροφο εμφανώς εγκαταλελειμμένο
Ένας από τους βασικούς λόγους ίδρυσης του ΜΦΙ ήταν φυσικά η επέκταση της οικοτουριστικής περιόδου όταν δεν θα υπήρχαν πεταλούδες στην Κοιλάδα και οι επισκέπτες θα είχαν πολύ λιγότερα πράγματα για να δουν και να κάνουν. Αυτό αφορούσε την περίοδο μέχρι περίπου 15 Ιουνίου, όταν εμφανίζονται οι πρώτες πεταλούδες, και μετά τις 15 Σεπτεμβρίου οπότε και σταδιακά εξαφανίζονται από την Κοιλάδα.
Μέρος του εκθεσιακού χώρου
Όμως με τον ίδρυση και λειτουργία του ΜΦΙ ήταν λογικό να αναβαθμιστεί το οικοτουριστικό προϊόν τόσο της Κοιλάδας όσο και ολόκληρου του νησιού και ως επακόλουθο να αυξηθούν τα έσοδα από αυτό αλλά και να δοθεί μεγαλύτερη αξία στα χρήματα που διέθεταν οι επισκέπτες κατά την παραμονή τους στο νησί. Οφέλη θα υπήρχαν όμως και για την τοπική κοινωνία με περισσότερους ανθρώπους να απασχολούνται στην Κοιλάδα μέσω της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας.
Από την άλλη πλευρά το ΜΦΙ θα μπορούσε εύκολα να συνδεθεί με την εκπαιδευτική διαδικασία αφού θα ήταν επισκέψιμο τη χειμερινή περίοδο από παιδιά των δύο πρώτων εκπαιδευτικών βαθμίδων στο πλαίσιο των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης δίνοντας τους μια φανταστική ευκαιρία να γνωρίσουν μέρος της χλωρίδας και της πανίδας του νησιού μέσα σε λίγα τετραγωνικά μέτρα.
Ο χώρος όπου επρόκειτο να λειτουργήσει το εκκολαπτήριο
Ο χώρος που επελέγη για τη δημιουργία του ΜΦΙ ήταν τα ιταλικά κτίσματα στο κάτω μέρος της Κοιλάδας που μέχρι τότε χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες και τα οποία βέβαια έπρεπε να αναπαλαιωθούν και να επισκευαστούν.
Η λειτουργία του τα περασμένα χρόνια
Με τη κατάργηση των κοινοτήτων και τη δημιουργία των δέκα καποδιστριακών δήμων στο νησί, η ευθύνη της κατασκευής του ΜΦΙ πέρασε στο Δήμο Πεταλούδων. Πραγματικά το έργο υλοποιήθηκε και το Μουσείο άνοιξε τις πόρτες του με δύο ξεχωριστά μέρη, τον εκθεσιακό χώρο στο ισόγειο και το εργαστήριο στο πάνω όροφο και ξοδεύτηκαν περίπου €500.000.
Θα το κάνουμε αποθήκη;
Παρά τις ελλείψεις που είχαν να κάνουν κυρίως με τα εκθέματα, το ΜΦΙ γνώρισε μεγάλη επισκεψιμότητα και ήταν αρκετά λειτουργικό με βάση τις προβλέψεις της μελέτης. Όταν δε άρχισε να λειτουργεί το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Πεταλούδων το 2004 ο συνδυασμός ήταν εξαιρετικός ειδικά για τα παιδιά των σχολείων τα οποία συνέρρεαν από ολόκληρη την Ελλάδα.
Η κατάσταση σήμερα
Η είσοδος του Μουσείου την Κυριακή 20 Οκτωβρίου
Αυτό όμως δεν κράτησε για πολύ. Τα τελευταία χρόνια, ειδικά μετά τη δημιουργία του ενιαίου Δήμου Ρόδου η λειτουργία του Μουσείου έχει απαξιωθεί και έφτασε σήμερα στο σημείο να είναι καλύτερα να κλείσει παρά να παρουσιάζει την εικόνα αυτή που βλέπουν οι επισκέπτες χωρίς ούτε ένα άνθρωπο μέσα να κάνει το παραμικρό και με εξοπλισμό πολλών χιλιάδων ευρώ να καταστρέφεται.
Η προθήκη με έντομα της Ρόδου όπως είναι σήμερα.
Η λειτουργία του Μουσείου σήμερα δεν έχει καμιά σχέση με τις προβλέψεις και τις προδιαγραφές της μελέτης, τόσο για τον εξοπλισμό όσο και για το προσωπικό που έπρεπε να υπάρχει. Συγκεκριμένα θα έπρεπε να υπάρχει ένα επιστημονικός υπεύθυνος, δύο εκπαιδευμένα από το Πανεπιστήμιο Πατρών άτομα για συντήρηση των εκθεμάτων, δύο άτομα ως τεχνικοί βοηθοί, δύο άτομα ως βοηθοί – επόπτες, δύο άτομα για τα εισιτήρια και μια καθαρίστρια.
Μεσαίο τμήμα
Όπως βλέπετε όμως από τις φωτογραφίες που τραβήχτηκαν πριν από μερικές μέρες, η σημερινή κατάσταση είναι απαράδεκτη και απ’ ότι φαίνεται από την ημέρα που λειτούργησε το Μουσείο μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει καμία συντήρηση, προσθήκη ή εμπλουτισμός εκθεμάτων. Ειδικότερα όμως τα δύο τελευταία χρόνια το Μουσείο λειτουργεί κυριολεκτικά στον αυτόματο πιλότο αφού το 2012 άνοιγε και έκλεινε από τον υπεύθυνο των εισιτηρίων, χωρίς να υπάρχει κανένας υπάλληλος τις ώρες λειτουργίας. Φέτος δε το Μουσείο ανοίγει και κλείνει από τον ιδιώτη εστιάτορα που έχει και τα κλειδιά του.
Χτυπητές ελλείψεις
Μια από τις πιο χτυπητές ελλείψεις είναι αυτή της ενδημικής πανίδας. Ενώ λοιπόν το Μουσείο θα μπορούσε και θα έπρεπε να έχει ζωικά είδη από και γύρω από την Κοιλάδα, είδη από τη Ρόδο ή έστω από τα Δωδεκάνησα, αυτά δεν υπάρχουν τουλάχιστον στο βαθμό που προέβλεπε η μελέτη. Αντίθετα βλέπουμε άλλα είδη που δε συναντούμε στην περιοχή μας. Έτσι για παράδειγμα δε βλέπουμε το ελάφι της Ρόδου ή ακόμα και τζιτζίκια αλλά υπάρχει ο λύκος και άλλα ξένα είδη.
Το βιβλίο των επισκεπτών, πήρε δύο μήνες για να αντικατασταθεί
Οι προθήκες είναι σε κακή κατάσταση αφού δεν έχουν συντηρηθεί ή ανανεωθεί από τότε που ξεκίνησε η λειτουργία του Μουσείου. Το βιβλίο των επισκεπτών γέμισε φέτος στις 13 Αυγούστου και μέχρι τις 7 Οκτωβρίου δεν είχε αντικατασταθεί με αποτέλεσμα οι επισκέπτες να γράφουν ακόμα και στα εξώφυλλα.
Το μικρό δωμάτιο που κάποτε υπήρχαν οι κάμερες και άλλος εξοπλισμός για την παρακολούθηση της κίνησης μέσα στην Κοιλάδα, έχει μετατραπεί σε αποθήκη. Όμως και ο υπόλοιπος εκθεσιακός χώρος δεν είναι σε καλύτερη κατάσταση.
Τα όργανα κινδυνεύουν να αχρηστευτούν εφόσον δε χρησιμοποιούνται
Ο πάνω όροφος που έχει τον εξοπλισμό για τα εκπαιδευτικά προγράμματα, είναι φυσικά πλήρως εγκαταλελειμμένος. Καμία εκπαιδευτική ή άλλη δραστηριότητα δεν διεξάγεται και φυσικά δεν θα αργήσουν όλα τα όργανα να διαλυθούν αφού δεν λειτουργούν. Να σημειώσουμε ότι στο χώρο αυτό φιλοξενούνται και όργανα που αγοράστηκαν από το ΚΠΕ Πεταλούδων.
Το εκκολαπτήριο: Μια ιδέα του καθηγητή – εντομολόγου Π. Χαριζάνη που δε λειτούργησε ποτέ
Στον εξωτερικό χώρο θα έπρεπε να λειτουργεί το εκκολαπτήριο για παραγωγή πεταλούδων για ερευνητικούς και άλλους σκοπούς, πράγμα το οποίο δεν έγινε ποτέ. Σήμερα δε και αυτό είναι πλήρως εγκαταλελειμμένο όπως βλέπετε στις φωτογραφίες.
Συμπεράσματα – προτάσεις
Κατά την άποψή μας, το πρώτο πράγμα που πρέπει να αλλάξει με τις σημερινές, ομολογουμένως δύσκολες, συνθήκες είναι ο διαχειριστής του Μουσείου. Απεδείχθη ότι ο Δήμος δεν μπορεί ούτε να λειτουργήσει ούτε πολύ περισσότερο να συντηρήσει και να βελτιώσει τη δομή αυτή. Νομίζουμε λοιπόν ότι θα πρέπει το ΜΦΙ να παραχωρηθεί σε ένα οργανισμό που θα έχει τη γνώση, το υπόβαθρο, τις δυνατότητες αλλά και την ευαισθησία να δημιουργήσει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για τον επισκέπτη. Ένας τέτοιος οργανισμός θα μπορούσε να είναι για παράδειγμα το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή ή ένας παρόμοιος Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός ή στη χειρότερη περίπτωση ένας ιδιωτικός φορέας, με προϋποθέσεις βέβαια.
Σε κάθε περίπτωση, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας είναι μια υποδομή και ένας σημαντικός περιβαλλοντικός και οικονομικός πόρος για την Κοιλάδα των Πεταλούδων αλλά και ολόκληρο το νησί. Είναι όμως επίσης και ένας εκπαιδευτικός πόρος για τα παιδιά που θα το επισκέπτονται.
Για όλους αυτούς τους λόγους δεν μπορούμε να το αφήνουμε να απαξιώνεται μέχρι να καταστραφεί ολοσχερώς. Είναι λυπηρό να έχουμε μια τέτοια υποδομή, που άλλες περιοχές επιζητούν να αποκτήσουν, και να την αφήνουμε στο έλεος του Θεού.
