Υ/Β Gemma, το κρυφό μαργαριτάρι της Καρπάθου - Του Μανώλη Δημελλά

Το καρπάθιο πέλαγος στέκει φορτωμένο μυστικά, απίθανες ιστορίες, πολλές είναι τόσο πικρές που δεν θέλεις, ούτε και μπορείς να τις ακούς. Κι αν τις γνωρίζεις δεν μπορείς ούτε να τις ξεστομίσεις.

Μονάχα όταν ταξιδεύεις, όταν πατάς πάνω στο κύμα και ξανοίεις το πέλαγος, έρχονται μέσα από τα μαύρα της θάλασσας παράξενες μνήμες που πνίγουν το μυαλό, κάνουν την καθημερινότητα στην άκρη, αφού μοιάζει τόσο πεζή και άχρωμη και σχεδόν πάντα το άρωμα της θυμίζει ξεθυμασμένο αναψυκτικό.

Τα βουλιαγμένα βαπόρια τριγύρω από την Κάρπαθο είναι πολλά, το κάθε ένα με τη δική του κρυφή διαδρομή και ιστορία, αφού το πέρασμα είναι τόσο κακοτράχαλο και δύσκολο που δεν αφήνει περιθώρια για ξαποστέματα και ολιγωρίες, ψάχνει καπεταναίους αντρειωμένους, γεμάτους από τύχη και ναυτοσύνη.

Την ιστορία του Ιταλικού σκάφους Gemma, λίγοι την γνωρίζουν, μα ένα υποβρύχιο δεν αποκαλύπτει την αποστολή ούτε δείχνει τη διαδρομή του.

Το Gemma ακόμη και σήμερα στέκει σιωπηλό και βρίσκεται λίγο έξω από την Κυρά Παναγιά, πάνω στο πέρασμα για τα Πηγάδια.

Το καράβι βαφτίστηκε πριν τον πόλεμο, το 1935, και αποφάσισαν να του δώσουν όνομα λίγο περίεργο. Gemma είναι ο μίσχος, το φρεσκογεννημένο κοτσάνι των δέντρων και φυτών, αλλά και η ονομασία κάποιων σπάνιων μαργαριταριών.

Ξεκινούσε από τη Μεσσήνη για ένα σωρό μυστικές αποστολές, τέτοιες που το έκαναν να δείχνει περήφανο, από μια γεμάτη και σίγουρη καριέρα.

Το 1936 και το 1937 πραγματοποιεί δύο εκπαιδευτικά ταξίδια στα κατακτημένα από Ιταλούς Δωδεκανήσα.
Κρυφά πήρε μέρος στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, σε μια μεγάλη αποστολή με την συμμετοχή πολλών πλοίων.

Ξεκίνησε 27 Αυγούστου 1937 και ολοκλήρωσε την αποστολή του στις 5 Σεπτεμβρίου, όμως δεν κατάφερε σπουδαία αποτελέσματα, αφού δεν κατάφερε να εντοπίσει τις εχθρικές μονάδες.
Το 1938 στάλθηκε μαζί με το πρώτο πλοίο, τής σειράς του, το Perla, στη βάση της Massawa, στην Ερυθρά Θάλασσα, και την άνοιξη του 1939 πήρε μέρος σε μια αποστολή στον Ινδικό Ωκεανό, στόχος ήταν να ελέγξει την ποιότητα και τα όρια της κατασκευής του,  σε ζεστές θάλασσες μέσα στην εποχή των μουσώνων.

Τα αποτελέσματα ήταν αποθαρρυντικά, λόγω της θαλασσοταραχής αποδείχθηκε ότι είναι αδύνατο να χρησιμοποιήσει τον εξοπλισμό και ήταν πολύ δύσκολο ακόμη και να παραμείνει σε μικρό βάθος με το περισκόπιο στην επιφάνεια.

Το καυτό καλοκαίρι του 1940, συμμετείχε μαζί με τα υποβρύχια Torricelli, Archimede,  Perla, Otaria, και το Brin, σε επιχειρήσεις στην Ερυθρά θάλασσα, με το επικίνδυνο αέριο, χλωριούχο μεθύλιο, να χρησιμοποιείτε ακόμη στα κλιματιστικά των υποβρυχίων. Και το  Gemma δεινοπάθησε από το δηλητήριο, γλύτωσε από το κυνήγι των συμμάχων, αφού αναγκάστηκε να κινείται στην επιφάνεια και έτσι να γίνεται διαρκώς υποψήφιος στόχος.  
Κατά την είσοδο της Ιταλίας στο Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν σταθμευμένο στη Λέρο, κάτω από την εντολή του νεαρού υπολοχαγού Guido Cordero di Montezemolo Lanza, που του είχε ανατεθεί η XIII Μοίρα υποβρυχίων.
Αρχικά χρησιμοποιήθηκε στο βόρειο Αιγαίο, πραγματοποιώντας  4 διερευνητικές αποστολές, έκανε συνολικά 2.509 μίλια, παρακολουθώντας πλοία επιφάνεια και υποβρύχια κλάσεως 951.
Πιο συγκεκριμένα, η πρώτη αποστολή πραγματοποιήθηκε στα ανοικτά των ακτών της Χίου, 10 έως 15 Ιουνίου 1940, μια δεύτερη, στα ανοικτά της μεσογείου και των συνόρων Λιβύης και Αιγύπτου, στην περιοχή Σαλλούμ, από 30 Ιουνίου έως 8 Ιουλίου, και μια τρίτη  7 έως 16 Αυγούστου, στα βόρεια της Κρήτης, όλα σύμφωνα με τα Ιταλικά αρχεία σε καμιά από τις αποστολές δεν παρουσιάζεται αποτελέσματα.
Εκείνη την εποχή ο πόλεμος μέσω των υποβρυχίων θύμιζε έντονα τον 1ο παγκόσμιο, τα σκάφη, περίμεναν τον εχθρό τους, έστηναν μια πονηρή ενέδρα, έκαναν σαν τους δεινούς ψαροντουφεκάδες, που στήνουν καρτέρια μέσα στον βυθό.

Η μέθοδος αυτή ξεπεράστηκε από τους Γερμανούς και  έπαψε να αποτελεί επιχειρησιακό σχέδιο και σοβαρή τακτική πολέμου.

Στις 30 Σεπτεμβρίου, το Gemma κινήθηκε στην περιοχή Κάσου-Καρπάθου-Ρόδου.

Η περιοχή του Καρπαθίου πελάγους ήταν χωρισμένη σε τρεις μικρότερες,  την βόρεια, την κεντρική και τον νότο, γύρω από το σπουδαίο αεροδρόμιο της Καρπάθου. Δόθηκε για έλεγχο και επιτήρηση, με την ίδια σειρά στα υποβρύχια, GEMMA, AMETISTA και TRICHECO.

Μετά από δύο μέρες χωρίς αποτελέσματα, έμεινε μόνο η 1η περιοχή στο GEMMA, που διατάχθηκε να περιπολεί προς τα ανατολικά, στην περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καρπάθου, με τα ιταλικά αρχεία να περιγράφουν  το κομμάτι  που ορίζεται από το νησί Σαρία, έως και το νοτιότερο σημείο της Ρόδου, το Πρασσονήσι.

6 Οκτωβρίου 1940 και το Υ/Β GEMMA, τρεις βδομάδες πριν την επίσημη έναρξη του πολέμου με την Ελλάδα, διατάχθηκε να επιστρέψει στη βάση του, η μοίρα όμως άλλα είχε σχεδιάσει, το μήνυμα ποτέ δεν έφτασε στο υποβρύχιο, αφού ο ασύρματος ήταν χαλασμένος, εκτός λειτουργίας.

Από την άλλη, το υποβρύχιο TRICHECO, που δεν είχε ενημερωθεί για την παρουσία του GEMMA,  είχε ολοκληρώσει την αποστολή και βιαζόταν να επιστρέψει στον ναύσταθμο της Λέρου, κουβαλώντας και έναν τραυματία.

Συναντήθηκε με το Gemma, ήταν ακριβώς 01:15, ξημέρωμα Τρίτης, 8 Νοέμβρη 1940.

Μέσα στο σκοτάδι και στην απουσία πληροφοριών σχετικά με την παρουσία των ιταλικών υποβρυχίων στην περιοχή, με δεδομένη την αδυναμία νυκτερινής αναγνώρισης, κάθε υποβρύχιο θεωρείται εχθρός αν δεν υπάρχει από πριν πληροφορία που να αναφέρει την παρουσία φίλιας μονάδας. Έτσι το θεώρησαν ως αντίπαλο σκάφος, και έξι λεπτά μετά τον εντοπισμό του, στις 01:21, πυροδότησαν από πολύ κοντινή απόσταση δύο τορπίλες, τα όπλα χτύπησε στο μέσο του πλοίου Gemma, το οποίο αμέσως βυθίστηκε αύτανδρο.

Ακόμα βρίσκεται στην θέση 35 ° 30 'Β και 27 ° 18' Α, τρία μίλια 78 ° από την Κέρο το νησάκι, στην Κυρά Παναγίας της Καρπάθου.

Οι 5 αξιωματικοί, οι 12 υπαξιωματικοί και 27 ναύτες, του πλοίου έγιναν ένα με τα σίδερα του πλοίου.

Κυβερνήτης ήταν ο υπολοχαγός Guido Cordero di  Lanza Montezemolo,  μόλις 32 χρονών, και στις αναφορές περιγράφεται ως ένας όμορφος, ψηλός και ξανθός νεαρός, που άφησε μοναχή την γυναίκα του Gabriella Accame, λίγο πριν γεννήσει το δεύτερο παιδί τους, το γιό τους.

Αδελφός του καπετάνιου ήταν ο σπουδαίος Ιταλός, αντιστασιακός αξιωματικός του Ιταλικού στρατού Giuseppe Cordero Lanza di Montezemolo, πρωτεργάτη του αντιναζιστικού αγώνα. Αυτός ο αντιστασιακός κυνηγήθηκε και δολοφονήθηκε άγρια από τους Γερμανούς, η ιστορία του αποτυπώθηκε από τον  Ιταλό δημοσιογράφο και ιστορικό, Mario Avagliano.

Δεν θα μάθουμε ποτέ την πρώτη αντίδραση του κυβερνήτη και του πληρώματος  του GEMMA, σίγουρα είδαν το άγνωστο υποβρύχιο, όμως εκείνοι περίμεναν, ίσως μυρίστηκαν πως ήταν δικό τους και όχι συμμαχικό.

Αντίθετα το TRICHECO, είχε εξαιρετικά αντανακλαστικά και μια λάθος, μια μοιραία απόφαση ακόμη σήμερα παραμένει σαν κοφτερή σκιά που ματώνει τη μνήμη.
Για την ιστορία ίσως αξίζει να αναφέρουμε ότι το Tricheco, που σημαίνει θαλάσσιος ελέφαντας, από την καθέλκυση του τακτικότατα προκαλούσε ζημιές.

Τον Γενάρη του 1931 συγκρούστηκε με ένα αλιευτικό σκάφος, με αποτέλεσμα εκτεταμένες καταστροφές.
Στις 3 Νοέμβρη 1933, έσπασε το κάλυμμα μίας από τις θερμικές μηχανές και άρπαξε φωτιά, ενώ την επόμενη χρονιά, το 1934, καταστράφηκε ένα από τα περισκόπια, έπειτα από ένα απρόσεκτο χτύπημα σε έναν γερανό.

Δύσκολα περιγράφεται η απώλεια του εχθρού και οι Ιταλοί ήταν τότε οι κατακτητές, όμως με σκέπασμα χοντρό, σαν λινάτσα, μοιάζουν τα 73 χρόνια που έχουν περάσει. Και φαίνεται πως οι άνθρωποι και οι τραγικές ιστορίες τους, πέρα από στολές και σημαίες, μοιάζουν να φορούν ίδια συναισθήματα, αφού η απώλεια δεν έχει αληθινή πατρίδα.

Φτάνουν λίγες κουβέντες για να αποκαλύψουν πως ο πόλεμος δεν έχει ηττημένους και νικητές, έχει κατεστραμμένες γενιές και μοιράζει άφθονο πόνο, άπειρο μερίδιο πίκρας σε  όλους τους ανθρώπους.