Οι κρίσεις ενδείκνυνται πάντα για αναθεωρήσεις και αυτοκριτικές, κυρίως διότι στις περιόδους ευμάρειας δεν υπάρχει η καθαρή ματιά για να εντοπιστούν τα κακώς κείμενα αλλά και η προνοητικότητα για έναν σχεδιασμό μια διαχείρισης έκτακτων καταστάσεων. Δυστυχώς ή ευτυχώς οι άνθρωποι μαθαίνουν καλύτερα μόνο μέσα από τα λάθη και τις αστοχίες τους.
Μια ολόκληρη χώρα κάποια στιγμή αποφάσισε ότι ο τουρισμός είναι η βαριά του βιομηχανία. Η απόφαση ήταν μάλλον σιωπηρή αλλά κοινά αποδεκτή. Τα χρήματα του τουρισμού ήταν πιο “γλυκά” και πιο ξεκούραστα από εκείνα που έφερνε η καλλιέργεια της γης και η εξαγωγή των προϊόντων της.
Μιας και η χώρα μας είχε όλα εκείνα τα απαραίτητα στοιχεία - φυσικό κάλλος, ήλιο, ανθρώπινο δυναμικό - για να αποδώσει καρπούς ένα τέτοιο εγχείρημα, ήταν σχεδόν αναπόφευκτο να στραφεί εκεί. Παρόλα όμως τα πλεονεκτήματά της για μια ακόμα φορά δεν είχε μακροπρόθεσμο πλάνο. Δεν είχε πλάνο ισόρροπης ανάπτυξης και παράλληλων δραστηριοτήτων. Με λίγα λόγια δεν ζυγίσαμε σωστά αν η μονοκαλλιέργεια του τουριστικού μοντέλου θα είχε μελλοντικά τα ανάλογα οφέλη.
Ο πρωτογενής και ο δευτερογενής τομέας ήταν τα πρώτα θύματα αυτής της απόφασης. Σε αυτό συνετέλεσαν και οι λανθασμένες αποφάσεις σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο. Αποφάσεις που οδήγησαν στο παράδοξο να είναι φθηνότερα τα προϊόντα που παράγονται εκτός των ευρωπαϊκών χωρών από αυτά που εισάγονται. Σκόρδα Κίνας, πατάτες Αιγύπτου, λεμόνια Λατινικής Αμερικής κατέκλυσαν την αγορά και ισοπέδωσαν τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας μας.
Την ίδια κατάρρευση έπαθε και η βιοτεχνία, η κλωστοϋφαντουργία και όλος σχεδόν ο δευτερογενής τομέας. Σε αντίθεση με τη γειτονική Ιταλία που επένδυσε με πάρα πολλούς τρόπους στο λεγόμενο made in Italy (κατασκευασμένο στην Ιταλία) και στις εξαγωγές, εμείς προτιμήσαμε να εισάγουμε και να παρέχουμε υπηρεσίες. Η Ιταλία όμως παρά το χτύπημα που δέχτηκε θα επιβιώσει. Εμείς ακόμα δε μπορούμε να ζυγίσουμε τη ζημιά.
Η συνεχόμενη υποχωρητικότητα που επιδείξαμε, επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς. Αλλοιώθηκε η αρχιτεκτονική και η αισθητική μας. Πρόχειρα παραπήγματα, αυθαίρετα σε όλα τα μήκη και πλάτη της χώρας, καταπάτηση δασικών εκτάσεων και διάτρητη νομοθεσία επεκράτησαν παντού. Καταφέραμε ακόμα κι αυτό που είναι το βασικό μας έσοδο να το αντιμετωπίζουμε με προχειρότητα και ασυδοσία.
Ήταν θέμα χρόνου και συγκυρίας να φανεί η “γύμνια” μας. Μόνο τώρα που όλος ο πλανήτης βάλλεται από την υγειονομική κρίση κατανοήσαμε πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει πλάνο και εναλλακτικές λύσεις. Η “βαριά” βιομηχανία μόνο βαριά δεν είναι τώρα που ο φόβος και ο κίνδυνος έχουν κυριεύσει τους επίδοξους επισκέπτες. Αν μάλιστα η κρίση συνεχιστεί, αυτό που θεωρούσαμε ευλογία θα είναι η κατάρα μας.
Θα χρειαστεί μεγάλη αποφασιστικότητα και χρόνος για να αναδομήσουμε μια γκρεμισμένη οικονομία και μάλιστα εθισμένη στην παροχή υπηρεσιών. Χρειάζεται τόλμη για να κατευθυνθεί η χώρα εκεί που βρίσκεται ο πραγματικός πλούτος της χώρας. Στη γεωργία, στην αλιεία, στις κατασκευές, στον πολιτισμό.
Δεν μπορούμε να καταργήσουμε τον τουρισμό. Προφανώς είναι ένας ισχυρός αναπτυξιακός πυλώνας. Χρειάζεται όμως γύρω του να αναπτύξουμε και άλλους ισχυρούς πόλους ώστε να μπορέσουμε να τον στηρίξουμε και να μην τον αφήσουμε έρμαιο στους κλυδωνισμούς των παγκόσμιων συγκυριών.
Αν κάτι χαρακτήριζε τον Έλληνα από παλιά ήταν το ανήσυχο πνεύμα, η οξυδέρκεια, η αντοχή και η προσαρμοστικότητά του. Ήρθε και πάλι η ώρα να το αποδείξουμε. Όχι με τον βάρβαρο τρόπο και τις κορώνες. Με εκείνον τον ωραίο τρόπο. Το μεράκι. Τη φαντασία. Τις πρωτοποριακές ιδέες που επιβίωσαν μέσα στους αιώνες. Τώρα είναι η ώρα.
Aπό τη στήλη "ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ" στη ΡΟΔΙΑΚΗ της Κυριακής
