Το «ξεβάλτωμα» του φράγματος Σχοινά και οι Καρπάθικες λειψυδρίες στο Νότο. Μέρος Α΄.
Κείμενο: Μανώλης Δημελλάς.
Φωτογραφίες: Δήμος Χατζηγεωργίου.
Επιτέλους ξεβάλτωσε και προεγκρίθηκε η συνέχιση των εργασιών στην «Κατασκευή φράγματος και αγωγού μεταφοράς Σχοινά Καρπάθου». Με μείωση στον προυπολογισμό του, το ομώνυμο έργο είναι ενταγμένο στο Μέτρο 125Α1 του ΠΑΑ με κωδικό ΟΠΣΑΑ 110972, και έγκριση στο 2ου ΑΠΕ, συνολικού ποσού εργασιών 7.097.442,83 €, στις 20 Ιουνίου 2013. Ο Δήμαρχος Καρπάθου, Μιχάλης Χανιώτης, που ετοιμάζεται για ένα τετ α τετ με τον Νομάρχη Γιάννη Μαχαιρίδη, χαίρεται με το ξέμπλεγμα του έργου, δεν αμφιβάλει πως τώρα ξεκινά το πραγματικό κυνήγι, για την αποπεράτωση ενός σπουδαίου έργου, που φαίνεται πως θα λύσει το αιώνιο ζήτημα της υδροδοτήσεως του νησιού.
Ξεκινώντας από τα χρόνια της Ιταλοκρατίας, βρίσκουμε τη Κάρπαθο να ζορίζεται από τους άνυδρους χειμώνες, κυρίως να αντιμετωπίζουν θέμα τα Πηγάδια και να κουβαλούν νερό με δίκτυο από τις κοντινές Μενετές και την πηγή του «Λαδιού». Όταν όμως άνοιγαν οι ουρανοί, όπως τις πλημμύρες του 1916, όλα παραγέμιζαν, στέρνες και λατσίες, με το Θεϊκό νερό, έτσι δεν υπήρχε παράπονο, καμμιά σκέψη, για το μέλλον και την πιθανότητα κάτι να στραβώσει, σε πηγές και ρυάκια. Άλλωστε οι στάμνες τις Καρπάθικης κεραμοποίιας του Κωνσταντίνου Καραξή, φαίνεται πως έκαμαν καλά τη δουλειά τους.
Με την απόδοση της Δωδεκανήσου στην φτωχή, μάνα Ελλάδα, δεν άργησαν να ανοίξουν ζητήματα που απαιτούσαν, εδώ και τώρα λύσεις.
Από το 1955 ξεκινούν τα γεωτρύπανα να σκάβουν, να αναζητούν το ελιξήριο της ζωής, παράλληλα να ετοιμάζεται από τις κοινότητες, ξεχωριστά, το δίκτυο διανομής και της υδροδοτήσεως στα σπίτια.
Μια μεγάλη ανομβρία που έζησαν στο νησί, ήταν στο τέλος της δεκαετίας του ’50. Σε όλες τις κοινότητες δόθηκαν πιστώσεις, ζεστό χρήμα, για μεταφορά νερού από πηγές και τη δημιουργία δεξαμενών. Την ίδια χρονιά, τριγυρνά στα χωριά ο Νομάρχης, αλλά και ένας περίεργος απεσταλμένος της Αμερικανικής πρεσβείας, που αναζητά εκείνους που φαίνεται να παίρνουν Αμερικάνικες συντάξεις με πλαστά χαρτιά.
Δέκα χρόνια μετά, το 1969, δήμαρχος είναι ο Χριστόφορος Σακελλαρίδης και οι πρώτοι 100 υδρομετρητές, μπήκαν στα σπίτια των Μενετών, αλλά οι κουβέντες είναι και πάλι διψασμένες, το νερό από την πηγή στο Σταυρί, λιγοστεύει, στερεύει επικίνδυνα, και ξεκινούν οι ατέλειωτες διακοπές στις βρύσες.
Προτάσεις για νερό από την Αρκάσα ή τις Πυλές, δεν φέρνουν αποτελέσματα, μόνο έχθρες και ασυνάρτητα λόγια καφενείων.
Το αρχείο της εφημερίδας «Καρπαθιακή» είναι θησαυρός, αφού αποκαλύπτει θέσεις και απόψεις συγχωριανών που τελικά είχαν δίκιο ή άδικο, αλλά εκείνες τις κρίσιμες ώρες, όλα έμοιαζαν με κόντρες και νευρικές, στεγνές διαφωνίες. Δεν θα αναφερθώ σε ονόματα, αλλά παρουσιάζουν ενδιαφέρον οι «πολιτικές κουβέντες» που προτείνουν προσωπικές έρευνες και σωτηρίες από μάγους ραβδοσκόπους.
Ο Νομάρχης Αλαμάνος, έτρεξε στο Σούλι και έταξε να τους φέρει, αν χρειαστεί, νερό «ακόμη και από τη Χονολουλού», όπως δήλωσε κατά λέξη στις Μενετές, ωστόσο η κατάσταση βολευόταν με τη υδροφόρα της ΜΟΜΑ, που δούλευε στο αεροδρόμιο του Αφιάρτη.
Συγκεντρώσεις, φωνές και κόντρες για «το νερό του Λαδιού που είναι του χωριού», όπως έγραφαν τα συνθήματα, και δεν άφηναν περιθώρια για τρίπλες, ο χρόνος έφερνε δίψα και πίεζε αφόρητα.
Τελικά η πολιτεία άνοιξε σπασμωδικά το πορτοφόλι, δίνοντας 800.000 δρχ. για βελτιωτικά έργα και μεταφορά νερού, από αυτή τη πηγή του «Λαδιού», στο διψασμένο χωριό.
Μέχρι τότε το «Λαϊ», το εκμεταλευόταν μονάχα ο Δήμος Καρπάθου, τα Πηγάδια, και απέδιδε περίπου 43 κ.μ. εικοσιτετράωρο. Με την απόδοση περίπου 11 κ.μ. στις Μενετές, ξεκίνησαν τα μεγάλα προβλήματα στη Νότια Κάρπαθο, που κράτησαν μέχρι την αρχή του 1976.
Στο ξεκίνημα του 1971, με δήμαρχο το Ν. Νικολαϊδη, οι απανωτές γεωτρήσεις, φέρνουν πάνω «υγρές» τις ελπίδες, όταν το γεωτρύπανο, ξετρυπώνει νερό, στο Βρόντη, στα κτήματα του πρώην εργοστάσιο της γύψου, στα χωράφια «Μουζάκη».
Ο τότε δήμαρχος, ευχαριστημένος, ανακοινώνει στον τύπο:
«τα προβλήματα της Καρπάθου επιτέλους λύθηκαν».
Όμως το νερό του γεωλόγου Γ. Όρφανου, βγαίνει από το χημείο σκληρό, σκέτη θάλασσα, συνεπώς ακατάλληλο για τους κατοίκους.
Τα Πηγάδια ρουφούσαν και από τη γεώτρηση «Μύλοι», άλλα 40 κ.μ. και τραβούσαν από το «Βρόντη» 100 κ.μ., που όμως δεν ήταν πόσιμο, χρησιμεύε μόνο για λάτρα, αφού ακόμα και στην άρδευση έμοιαζε με θάλασσα. Φυσικά το νερό από τις Μενετές δεν αρκούσε πιά.
Έτσι φθάνουμε στις σκληρές χρονιές της καρπάθικης λειψυδρίας, γύρω από το 1975, που πυροδοτείτε καθημερινά, ένα κλίμα εντάσεων και διαπληκτισμού.
Ο Δήμος Χατζηγεωργίου δεν ξεχνά εκείνες τις «επαναστατικές ημέρες».
Κατάληψη στο επαρχείο, αποκλεισμός των Μενετών και μεγάλες διαδηλώσεις με μαύρα περιβραχιόνια. Δέκα μέρες με νυχτερινές βάρδειες, καραμπίνες και φλόμπερ στα δώματα των σπιτιών.
Τα Πηγάδια ζούσαν κάθε μέρα διαδηλώσεις και φασαρίες.
Στο χορό μπήκε αναγκαστικά και το Απέρι. Μήλο της έριδος ήταν η πηγή του Μερτώνα. Μάταια προσπαθούσαν να πείσουν τους Απερίτες, να επιτρέψουν τις απαραίτητες εργασίες, για να φτάσει στην διψασμένη πρωτεύουσα Πηγάδια, πόσιμο νερό.
Έπειτα από μαραθώνιους, πολιτικών συζητήσεων, μέσα και έξω από τη Βουλή των Ελλήνων, φλογερά γράμματα ακόμη και προς το πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή, και πύρινους λόγους, βουλευτών, αλλά και περαστικών πολιτικάντιδων, δεν φαινόταν καμμιά λύση.
Η πηγή του Μερτώνα, είναι σχετικά κοντά στην πρωτεύουσα, 8 χλμ, άρα το κόστος μεταφοράς δεν ήταν μεγάλο και το σπουδαιότερο, αναβλύζουν τουλάχιστον 500 κ.ε. ημερησίως, νερό εξαιρετικής ποιότητας, που χάνεται άδικα, στο πότισμα των τριγύρω, Απερίτικων χωραφιών.
Με την απόφαση 23678/19/9/1975, δεσμεύτηκε το νερό της πηγής του Μερτώνα και ανακοινώθηκε η μεταφορά του στα Πηγάδια.
Οι Απερίτες αντιστάθηκαν σθεναρά, βγήκαν στους δρόμους, και εμπόδισαν το συνεργείο, που έφτασε το Γενάρη του 1976, για να πραγματοποιήσει τις εργασίες. Μάλιστα έφτασε ισχυρή αστυνομική δύναμη από τη Ρόδο, ακόμη και ο εισαγγελέας Πρίαμος και ο επιθεωρητής Ν. Κανκάδης, πετάχτηκαν καπνογόνα και η ατμόσφαιρα φορτίστηκε επικίνδυνα, οι κατάληξη ήταν αρκετές προσαγωγές, ακόμη και σε δυναμικές Απερίτισσες, όμως δεν πραγματοποιήθηκαν συλλήψεις.
Τελικά με εκατέρωθεν, αμοιβαίες υποχωρήσεις και δεσμεύσεις, για την αξιοποίηση μιας άλλης πηγής, αυτής του Ακρωτηρίου, οι Απερίτες έκαμαν πίσω και το νερό που αναβλύζει στα μέρη τους, καταλήγει, από τότε, στις βρύσες των κεντρικών δρόμων της πρωτεύουσας.
Λίγα χρόνια αργότερα το 1983, είναι η μούγρα των κατοίκων που καταφέρνει τη νομάρχη, Α. Συνοδινού, να κατεβάσει κλιμάκιο Γάλλων γεωλόγων με επικεφαλή τον Μουτέν και το βοηθό του Μπαρμπιέρ, έτσι ξεκινά έτσι ένας καινούριος κύκλος, προτάσεων, απόψεων και θέσεων, που μας κρατά ζωντανούς χρόνια ολόκληρα.
Πρώτο το χωριό Σπόα σέρνει το χορό, το 1987, ξεσπαθώνει για τις έρευνες του απεσταλμένου, οι κάτοικοι πραγματοποιούν ακόμα και κατάληψη, στο Επαρχείο, το χωριό διψά και απαιτεί άμεση προτεραιότητα, στην έρευνα για το σπουδαιότερο αγαθό.
Η διένεξη είναι μόνιμη με τους Μεσοχωρίτες, αφού στα Σποϊτικα μέρη υπάρχει το αγαθό, αλλά αγγίζει λίγο τα μετόχια του Μεσοχωρίου, έτσι τα δύο χωριά έρχονται σε αντιπαράθεση και διαφωνία, που κατέληξε σε ένα ποσοστιαίο μοίρασμα.
Τον Μάϊο του 1988, με αφορμή τη μελέτη Διακογεωργίου, όλο το νησί είναι πάλι σε αναβρασμό.
Σπάνε τους σωλήνες υδρέυσεως στον Έλλοθα Όθους, ενώ γίνονται καταλήψεις στο επαρχείο και γίνονται διαδηλώσεις στη πρωτεύουσα, για την αυθαίρετη μεταφορά νερού της καινούριας πηγής Φ1, από της Μενετές στα Πηγάδια, έτσι ξεσηκώνεται και πάλι, στο Σούλι όλο το σύμπαν.
Οι θερμόαιμοι των χωριών, ήταν πάντα με λυμένο το ζωνάρι και έτοιμοι να ορμήσουν σε κάθε απαιτητικό και διψασμένο γείτονα.
Φιλόξενοι και ανοιχτοί με τους παντόξενους, όμως από την άλλη, είμαστε τόσο κλειστοί και τοπικιστές, που τα χωριά δείχνουν να είναι σε μια διαρκή κόντρα. Φυσικά στα ζητήματα άμιλας και πολιτισμού, το καθένα υπερηφανεύεται, για τα ξεχωριστά, σπουδαία χαρακτηριστικά του.
Έτσι μάθαμε να διεκδικούμε σθεναρά, οτιδήποτε είναι πάνω-κάτω και τριγύρω από τα μετόχια μας.
Όσο ο πληθυσμός αυξάνεται τόσο η κατανάλωση πολλαπλασιάζεται και τα προβλήματα, κυριολεκτικά, ξεραίνουν τη καθημερινότητα.
Μια στραβή, άνυδρη χρονιά, και όλα τα φέρνει τούμπα.
Αλήθεια πως μπορείς να διαφωνήσεις με το συγχωριανό, που έχει διδαχθεί στη παροιμία:
«μικρό-μικρό το αλώνι σου και να μοναχικό σου;».
Μέσα σε αυτή την πάγια και ιδιόρυθμη κατάσταση, οι μόνοι που φαίνεται πως βολεύονται είναι οι αγαπημένοι μας πολιτικοί, προτιμούν να μην έχουν να κάμουν με ένα συμπαγές και ενιαίο νησί, αλλά με μικρά, μικρούτσικα χωριά, που το κάθε ένα από αυτά, διεκδικεί από ένα μικρούλι έργο ή μια προσωπική υπόθεση, που όταν ψευτογίνεται, να χρωστάμε και χάρη και να κάνουμε τεμενάδες, σε αυτούς τους ανεκδιήγητους τύπους, που αντί να νιώθουν υποχρεωμένοι και να δουλεύουν για μας, βγαίνουν με τις ευλογίες και τα χάδια μας, κάθε φορά από πάνω.
Στην εποχή μας, το νερό είναι το πιο κρίσιμο αγαθό, όλα δείχνουν πως οι επόμενες μεγάλες, παγκόσμιες κρίσεις, θα γίνουν γύρω από αυτό, μηπως θα έπρεπε να ποντάρουμε σε πιο ομαδικά παιγνίδια, αν θέλουμε να έχουμε μέλλον;
Συνεχίζεται, με αφιέρωμα στη «ΔΕΥΑΚ» και τη
σημερινή κατάσταση...
Manolis Dimellas
