Μια φορά κι έναν καιρό σ’ ένα κεντρικό καφενείο (“Καφετέρια” ή “Καφετερία” για τους εξευρωπαϊσμένους) τόλμησα να παραγγείλω έναν τούρκικο καφέ. Έτσι τον λέγαμε πάντα, έτσι τον έλεγε ο πατέρας μου που κι αυτός απ’ τον πατέρα του τό’χε μάθει, μέχρι που εκεί στα μέσα του ’70 μια εταιρεία καφέδων -ο καθ’ ένας στο είδος του- αποφάσισε να τον αποκαλέσει Ελληνικό, για εκδίκηση που φάγανε οι Τούρκοι την Κύπρο, νομίζω. Προφανώς θιγμένος στον πατριωτισμό του, ο σερβιτόρος έβαλε τα χέρια στην μέση και με κατακεραύνωσε ως έτερος Ζεύς ο νεφεληγερέτης και μπουμπουνιστής: “Μόνο Ελληνικόν σερβίρουμε, κύριος”. Σερβίρανε βέβαια και γαλλικό και αμερικάνικο, εσπρέσσο και καπουτσίνο, αλλά αυτό λίγη σημασία έχει.
Ζήτησα ταπεινά συγγνώμη μα είχα και μιαν απορία: “Kadayif, Saragli, Bugatsa, Börek, Tulumba, Revani, Kurabiye, έχετε; “ Με κοίταξε μπερδεμένος μα δεν σκόπευα να του τη χαρίσω: “Για πες μου, σου μαγείρεψε ποτέ η μάνα σου Dolma, Imam Bayildi, Bulgur, Pilav, Levrek Plaki, Izmir Köfte, Τas Κebab, Sis Kebab, Briam…” Είχα σκοπό να συνεχίσω μα μ’ έκοψε το βλέμα του και σταμάτησα. Ήπια τον “Ελληνικό” μου σιωπηλός μα έχω μείνει με την απορία: Γιατί άραγε όλα μας τα εθνικά απωθημένα να βγαίνουν πάνω στον καφέ; Γιατί ειδικά ο καφές έχει γίνει η σημαία του κρυφού ή φανερού εθνικισμού μας; Γιατί όχι και το τζατζίκι, ας πούμε, που θα μπορούσαμε να το λέμε “πεπηγμένον ξυνόγαλα μετά σκόρδου”;
Αναπάντητα τα ερωτήματά μου, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς πως πράγματι απο τους Τούρκους μάθαμε τον καφέ -που κι αυτοί βέβαια με την σειρά τους τον μάθαν απο τους Άραβες, που τον μάθαν απ’ τους Αιθίοπες. Τρέχα γύρευε και σκάλιζε τώρα την απύθμενη και ευαίσθητη εθνική μας ψυχή.
Πολύ φοβάμαι όμως πως τις ημέρες αυτές ζούμε άλλη μια εθνική τραγωδία, μέσα στις τόσες άλλες. Ιδού, λοιπόν, που έρχεται η UNESCO για να συμπεριλάβει στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς τον Τούρκικο καφέ! Όπου η ” Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά” αναφέρεται σε παραδόσεις ή ζωντανές εκφράσεις που έχουν κληροδοτηθεί από τους προγόνους κάθε έθνους, όπως προφορικές παραδόσεις, τέχνες, κοινωνικές πρακτικές, γιορτές, τελετές, γνώσεις και τεχνικές.
Αντιγράφω απο τις ειδήσεις. ” Η UNESCO απεδέχθη ότι ο τουρκικός καφές και η τελετουργία του θεωρούνται σημαντικό κομμάτι της κοινωνικοποίησης στη Τουρκία, ενώ ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο σερβίρεται παίζει ρόλο στις ανθρώπινες σχέσεις. Παρότι το αφέψημα του καφέ καταναλώθηκε για πρώτη φορά στην Ανατολική Αφρική, η Τουρκία ανέπτυξε μία μοναδική κουλτούρα γύρω από αυτόν, που εξελίχθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία του 16ου αιώνα, από όπου τον γνώρισε και η Ευρώπη” Τέτοιος κόλαφος! Και τώρα κύριε σερβιτόρε;
Σημείωση. Στις περισσότερες “καφετέριες” ο καφές που σερβίρεται ως “Ελληνικός” δεν είναι ούτε ελληνικός ούτε τούρκικος. Μια κουταλιά καφέ στο μπρίκι (άλλη ελληνική λέξη αυτή) ζεστό νερό απο την μηχανή του εσπρέσο (ελληνικό κι αυτό) και έτοιμος! Όχι δα. Ο ελληνοτούρκικος καφές θέλει υπομονή κι αργό ψήσιμο στην χόβολη. Έτσι ήταν πρίν τα καφενεία γίνουν καφετέριες και πριν ο καφές γίνει εθνικό μας σύμβολο.
Τούρκικος καφές – Του Βαγγέλη Παυλίδη
Φωτογραφικό υλικό
