ΤΗΛΟΣ: Πράσινη, εναλλακτική, και… κερδισμένη

Πώς έγινε αυτό, σε ένα νησί που επί αιώνες οι κάτοικοί του ασχολούνταν βασικά με τη γεωργία, αξιοποιώντας το «δώρο του Θεού» -την κοιλάδα της Ερείστου; Η δήμαρχος Μαρία Καμμά-Αλιφέρη δεν έχει κανένα δισταγμό να απαντήσει: «Αγαπάμε το νησί μας κι αυτό μας ανταποδίδει την αγάπη του», λέει. Και συμπληρώνει: «Μάθαμε να σεβόμαστε τη φύση, τα πουλιά τα ζώα, το περιβάλλον. Παλέψαμε και παλεύουμε να πετύχουμε για το νησί μας μια ήπια τουριστική ανάπτυξη, που βασίζεται όχι στη σπατάλη φυσικών πόρων και στην πολυτέλεια, αλλά στην απλότητα και την αγάπη για το περιβάλλον. Αυτός έγινε και γίνεται σιγά-σιγά κανόνας, αν όχι για όλους, τουλάχιστον για όσους δίνουν τον τόνο στην οικονομία και στην πορεία του νησιού».

Πρωτεργάτης του «success story» της Τήλου είναι κατά γενικά ομολογία των κατοίκων ο επί δεκαετίες γιατρός και δήμαρχος Τάσος Αλιφέρης, που έδωσε σκληρές μάχες για να πάρει το νησί το δρόμο που πήρε. Και το όραμά του για μια ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον και το αξιοποιεί ως αναντικατάστατο τουριστικό κεφάλαιο, συνδυάζοντας την Ιστορία, την αγροτική παραγωγή –οπωρoκηπευτικά, ελιές, μέλι- και τις φυσικές ομορφιές έγινε αναπτυξιακό σχέδιο της Τήλου. Με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε η ΜΚΟ «Πάρκο Τήλου», με αντικείμενο την προστασία και την αναβάθμιση του φυσικού πλούτου του νησιού. Με δική του επίσης πρωτοβουλία κατασκευάστηκε λιμνοδεξαμενή, η οποία όχι μόνο συλλέγει το νερό, αλλά και έχει εξελιχθεί σε σπουδαίο υγροβιότοπο και καταφύγιο πουλιών. Η Τήλος, τέλος, είναι το μόνο νησί της Μεσογείου που εντάχθηκε ολόκληρο στο δίκτυο Natura 2000, ενώ μετά από μεγάλες κινητοποιήσεις των κατοίκων έχει απαγορευτεί το κυνήγι εδώ και πολλά χρόνια.

Μια εύφορη κοιλάδα, εκατοντάδες μελίσσια, κάθε είδους βότανα, μεγάλη ποικιλία αγριολούλουδων, πάνω από εκατό είδη πουλιών, δεκαέξι διαφορετικοί τύποι οικολογικά ισορροπημένων βιότοπων, κάστρα, βυζαντινά εκκλησάκια, το μοναστήρι του Παντελεήμονα από τον 14ο αιώνα, το εγκαταλειμμένο αλλά πανέμορφο Μικρό Χωριό, μνημεία της διαδρομής ενός νησιού που γέννησε την αρχαία ποιήτρια Ήριννα, συνθέτουν μια νησιωτική πραγματικότητα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί οικοτουριστική, και αγροτουριστική. Αν προσθέσει κανείς και ένα από τα πιο σπάνια ευρήματα στον κόσμο –τους νάνους ελέφαντες στο σπήλαιο Χαρκαδιό- καταλαβαίνει τη μοναδικότητα της Τήλου. Που δείχνει σε όλους ότι ο σεβασμός στο περιβάλλον μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα πιο κερδοφόρος από την καταστροφή του εν ονόματι του κέρδους και της ανάπτυξης.

Το νησί των αρωμάτων

Από τα αρχαία χρόνια η Τήλος φημιζόταν για τα θεραπευτικά της βότανα. Το όνομα του νησιού, σύμφωνα με τον μύθο, προήλθε από τον Τήλο, γιο της Αλίας και του Απόλλωνα, που πήγε εκεί να μαζέψει βότανα για την άρρωστη μητέρα του. Σήμερα, σε κάθε γωνιά του νησιού μοσχοβολούν το χαμομήλι, το θυμάρι, το φασκόμηλο των αγρών, η ρίγανη και δεκάδες άλλα βότανα. Περισσότερα από 348 είδη φυτών ευδοκιμούν στο νησί και πολλά από αυτά είναι σπάνια. Στις αμμώδεις παραλίες βρίσκεται ο Κρίνος της θάλασσας, ένα από τα πιο απειλούμενα είδη φυτών στην Ευρώπη. Κοντά στις ακτές και σε μικρά βάθη, τα πράσινα υποθαλάσσια λιβάδια με Ποσειδωνίες (μοιάζουν με φύκια) λικνίζονται με τον κυματισμό των νερών. Είναι τα «τροπικά δάση» της Μεσογείου επειδή, φιλοξενούν ένα μεγάλο αριθμό από διαφορετικούς ζωντανούς οργανισμούς.

Οι φτερωτοί επισκέπτες

Η Τήλος προσφέρει ιδανικές συνθήκες για την παρατήρηση πουλιών (birdwatching), καθώς εκατοντάδες σπάνια και προστατευόμενα είδη της ορνιθοπανίδας ζουν, αναπαράγονται, και σταθμεύουν εκεί όταν αποδημούν. Το γεγονός αυτό εξηγεί τις συχνότατες επισκέψεις επιστημόνων, ορνιθολόγων και ερασιτεχνών παρατηρητών πουλιών από όλον τον κόσμο. Περισσότερα από 127 είδη πτηνών έχουν καταγραφεί, απ’ τα οποία τα 46 είναι υπό καθεστώς προστασίας. Να μερικά από αυτά:

• Ο Μαυροπετρίτης ή Βαρβάκι είναι από τα σημαντικότερα είδη αρπακτικών που φιλοξενεί η χώρα μας. Πάνω από το 75% του είδους, αναπαράγεται σε νησίδες του Αιγαίου. Από τα 12.300 ζευγάρια που μεταναστεύουν περίπου τα 500-600 φωλιάζουν στην Τήλο!
• Ο Θαλασσοκόρακας ή Καλικατσού είναι ένα ενδημικό είδος της Μεσογείου. Ένα μαύρο πουλί, μοιάζει με Κορμοράνο και έχει ένα χαρακτηριστικό «τσουλούφι» στο μέτωπό του. Ο πληθυσμός του ανέρχεται σε 10.000 ζευγάρια, εκ των οποίων τα 15-30 ζουν στην Τήλο.
• Ο Σπιζαετός ή Φιλάδελφος, όπως αποκαλείται στο Αιγαίο, είναι ένας μέτριου μεγέθους αετός, αλλά και ένα από τα πιο γρήγορα και ευέλικτα αρπακτικά πουλιά. Ένα ζευγάρι που χρειάζεται μία μεγάλη περιοχή για να αναπαραχθεί και να επιβιώσει. Όμως στη μικρή Τήλο, ζουν τέσσερα με πέντε ζευγάρια.
• Η Νησιώτικη Πέρδικα για την Τήλο είναι είδος-κλειδί, γιατί διατηρεί έναν από τους μεγαλύτερους πληθυσμούς στα Δωδεκάνησα και αποτελεί το βασικό θήραμα του Σπιζαετού και άλλων αρπακτικών πουλιών.
• Ο Αιγαιόγλαρος είναι χαρακτηρισμένος ως παγκοσμίως απειλούμενο είδος, συνεπώς είναι από τα σημαντικότερα είδη πουλιών που ζουν στο νησιωτικό σύμπλεγμα της Τήλου.
  Το πέταγμα μιας Αετογερακίνας είναι συχνό θέαμα στον ουρανό της Τήλου. Από τα σημαντικότερα είδη αρπακτικών πουλιών που αναπαράγονται στο νησί φτάνουν τα 6 έως 8 ζευγάρια.

Οι τελευταίοι ελέφαντες της Ευρώπης

Τα πρώτα απολιθωμένα οστά ελεφάντων βρέθηκαν το 1971 στο σπήλαιο Χαρκαδιό. Στο μικρό μουσείο δίπλα στο σπήλαιο εκτίθενται, εκτός από τα οστά των ελεφάντων, οστά χελωνών και ελαφιού ηλικίας 7.000 ετών. Να σημειώσουμε ότι οι νάνοι ελέφαντες της Τήλου είναι οι τελευταίοι ελέφαντες της Ευρώπης μιας και εξαφανίστηκαν πριν 4.000 χρόνια περίπου.

Να επισκεφθείτε

• Το μοναστήρι του Αγ. Παντελεήμονα
• Το σπήλαιο Χαρκαδιό
• Το Ιταλικό παρατηρητήριο, στην κορυφή του Προφήτη Ηλία
• Και μη διστάσετε να περπατήσετε κάποια από τα πολλά μονοπάτια του νησιού. Θα έχετε μια μοναδική ευκαιρία να δείτε κρυμμένους θησαυρούς της φύσης, που μας στερεί το αυτοκίνητο.

Μέλι Τήλου

Αν δεν δοκιμάσετε το μέλι μας δεν θα καταλάβετε τι είναι η Τήλος, λένε οι κάτοικοι του νησιού. Θυμαρίσιο μέλι, σπάνιας ποιότητας και γεύσης, που αντλεί τη μοναδικότητά του από πού αλλού; Από τον πλούτο της Τήλου σε βότανα, και κυρίως σε θυμάρι.

Ο μελισσοκόμος Νεκτάριος Τσακκίρης μας εξηγεί: «Το μέλι της Τήλου είναι 99% θυμάρι. Έχουμε την άνοιξη και κάποιες άλλες ανθοφορίες, όπως αλιφασκιά, ρίγανη και λίγο θρούμπη. Κατά κύριο λόγο όμως είναι θυμάρι». Αν και τα τελευταία χρόνια η παραγωγή αναπτύσσεται, εντούτοις παραμένει ακόμα μικρή. «Είναι μια δουλειά που πρέπει να την αγαπάς, και αν είναι καλή χρονιά στο ανταποδίδει. Θα μπορούσαν κι άλλοι να ασχοληθούν μ’ αυτή». Απόδειξη για την άποψή του είναι ότι μελισσοκόμοι από άλλα νησιά, όπως από την Κω και τη Νίσυρο, μεταφέρουν τις κυψέλες τους στην Τήλο για κάποιο διάστημα του χρόνου, με στόχο να αποκτήσει το μέλι τους την έξοχη υφή και οσμή του θυμαρίσιου.

Πράσινη Ενέργεια

Η οικοτουριστική Τήλος είναι φυσικό να μην αρνείται όσα συνδέονται με την αειφόρο ανάπτυξη. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το πρόγραμμα TILOS, δηλαδή η κατασκευή ενός πρωτοπόρου υβριδικού συστήματος παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας αποκλειστικά από Ανανεώσιμες Πηγές (ΑΠΕ). Το σύστημα θα καλύπτει όλες τις ανάγκες του νησιού.

Την υλοποίηση του προγράμματος, που θα ολοκληρωθεί σε δυο χρόνια, έχει αναλάβει η ομάδα του Εργαστηρίου Ήπιων Μορφών Ενέργειας και Προστασίας του Περιβάλλοντος του AΕΙ Πειραιά T.T (πρώην ΤΕΙ Πειραιά), σε συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, το WWF Ελλάς, τη Eunice και 15 εταίρους από 7 ευρωπαϊκές χώρες. Το σύστημα θα αποτελείται από ένα μεσαίου μεγέθους φωτοβολταϊκό πάρκο και μια μικρή ανεμογεννήτρια και θα λειτουργεί σε συνδυασμό με συσσωρευτές που θα εξομαλύνουν τις διαφορές ανάμεσα στη μεταβλητή παραγωγή από τις ΑΠΕ και την πραγματική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας από τους κατοίκους του νησιού. Η δημιουργία ενός τέτοιου συστήματος είναι σημαντική για το νησί καθώς υπήρχαν διακοπές ρεύματος μεγάλης διάρκειας κυρίως σε περιόδους αυξημένης ζήτησης. Το νησί είναι αυτή τη στιγμή διασυνδεμένο υποβρυχίως με τη Κω όπου λειτουργεί πετρελαϊκός σταθμός.

Μυρσίνη Γρηγόρη, Βικτωρία Αποστολοπούλου

http://www.ypaithros.gr