Τα δελφίνια των θαλασσών μας

Τα δελφίνια είναι από τα πλέον γνωστά θαλάσσια θηλαστικά και έκαναν την εμφάνιση τους στις θάλασσες του πλανήτη μας, πριν από περίπου 6 εκατομμύρια χρόνια.

Είναι κοινή η άποψη πως πέρα από καλοί φίλοι του ανθρώπου είναι ζώα ιδιαίτερα ευφυή. Μια αδρή πρώτη ένδειξη της ευφυΐας των, αποτελεί το μέγεθος του εγκεφάλου που είναι περίπου 4-6 κιλά, αυξημένη ποσότητα που υποδηλώνει πολύπλοκες γνωστικές λειτουργίες και είναι δομικά διαφορετικός συγκριτικά με τα περισσότερα θηλαστικά.

Σύγχρονες έρευνες έχουν καταδείξει πως έχουν τη νοητική ικανότητα να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους (στη δοκιμασία του καθρέφτη) και να αντιλαμβάνονται αριθμητικές συνέχειες. Επιπρόσθετα έχει ανακαλυφθεί ότι μπορούν να διακρίνουν διαφορετικούς αριθμούς.

Το δελφίνι έχει πνεύμονες και κοιμάται με το ρύγχος του πάνω από το νερό κι όταν κοιμάται, ροχαλίζει. Ο τρόπος που κοιμάται είναι και η αιτία των μεγάλων απωλειών τους από τα ταχύπλοα.

Η περίοδος της κυοφορίας διαρκεί δέκα μήνες και γεννάει το καλοκαίρι , παράγει γάλα και θηλάζει το μικρό του, το οποίο συντροφεύει για αρκετό χρονικό διάστημα. Πραγματικά είναι αξιοσημείωτη η στοργή που δείχνει στα τα παιδιά του για πολλά χρόνια, ακόμα και πάνω από 20.

Στην Ελλάδα από τα αρχαία χρόνια ζούσαν 3 είδη δελφινιών.

Το σταχτοδέλφινο που ξεχωρίζει για τα σημάδια στο δέρμα του. Είναι το μεγαλύτερο από τα υπόλοιπα δελφίνια. Το μέσο μήκος του είναι περίπου 3 μέτρα. Ζει σε βάθη ως 1.700 μ. και σε απόσταση από την ακτή.

Το ρινοδέλφινο που απαντάται πολύ συχνά σε όλα τα ελληνικά νερά, κυρίως στις παράκτιες περιοχές και από 6 έως 250 χιλιόμετρα από την ακτή.

Και τέλος το ζωνοδέλφινο, το πιο συχνά συναντώμενο στις ελληνικές θάλασσες. Το μέσο μήκος του είναι 1,6 μέτρα και η μέγιστη ηλικία φτάνει τα 45 έτη.

Όπως με πολλά εντυπωσιακά της φύσης, οι αρχαίοι Έλληνες συλλέξανε αρκετές πληροφορίες και για τα δελφίνια. Αυτά τα θαλάσσια θηλαστικά αναμείχθηκαν με τις ζωές των Ολύμπιων θεών όπως του Απόλλωνα, της Δήμητρας, της Αφροδίτης και του Διόνυσου.

Παράλληλα από τότε υπήρχαν ιστορίες για πολυταξιδεμένους ναυτικούς και ανθρώπους που σώθηκαν από δελφίνια στις άγνωστες θάλασσες και έγιναν φίλοι. Όλα αυτά έφτασαν σε μας μέσα από τα θαυμάσια κείμενα του Ομήρου, του Πλούταρχου, του Ηρόδοτου και άλλων ιστορικών και ποιητών των αρχαίων χρόνων.

Η πρώτη γραπτή αναφορά στα δελφίνια εκδόθηκε 2350 χρόνια πριν! Μετά από ακριβείς παρατηρήσεις και πληροφορίες από τους ψαράδες του Αιγαίου πελάγους, ο Αριστοτέλης περιέγραψε τη φυσική ιστορία των δελφινιών με τόσες λεπτομέρειες που είναι λίγα αυτά που μπορούμε να προσθέσουμε, ακόμα και σήμερα. Εκπληκτική είναι η αναφορά του “Έλληνα φιλοσόφου στη συμπεριφορά των δελφινιών απέναντι στα παιδιά τους:

«Και σε περίπτωση που κάποιο δελφίνι πνίγεται και βυθίζεται τα άλλα θα τρέξουν να το βοηθήσουν στηρίζοντας το στις πλάτες τους και προσπαθώντας να μην το φάνε τα άλλα ζώα.»

Όταν ένα δελφίνι γεννιέται, συχνά σπρώχνεται προς την επιφάνεια από τη μητέρα του για να πάρει την πρώτη του ανάσα. Πανόμοιες συμπεριφορές, ίσως από ένστικτο, καταγράφηκαν και προς μικρά παιδιά που κινδύνευαν να πνιγούν στη θάλασσα.

Από την εποχή του Πλίνιου είναι γνωστό ότι στα δελφίνια αρέσει η μουσική.

Ο Ηρόδοτος μας περιγράφει την ιστορία του Αρίωνα που ήταν γνωστός για τη λύρα του σ’ όλη τη Μεσόγειο. Μια μέρα που γύριζε από ένα αρκετά επικερδές ταξίδι από την Ιταλία στη Κόρινθο, το πλήρωμα τον απείλησε ότι θα τον ρίξει από το πλοίο για να του πάρει τα χρήματα.

Εκείνος με τη σειρά του αφού έβλεπε τη ζωή του να κινδυνεύει, ζήτησε σαν τελευταία χάρη να παίξει με τη λύρα του. Σαν τέλειωσε και η τελευταία νότα, ο Αρίων πήδηξε στη θάλασσα. Αλλά δεν πνίγηκε. Τη ζωή του έσωσε ένα κοπάδι δελφινιών που το είχε μαγέψει η μουσική του και είχε μαζευτεί γύρω από το πλοίο.

Ο Αρίων καβάλα σ’ ένα δελφίνι απεικονίζεται σε πολλούς πίνακες κυρίως της Αναγέννησης. Χαρακτηριστικό είναι το ήρεμο και ανέμελο ύφος του κρατώντας τη λύρα στα χέρια του.

Τελευταία βλέπουμε δελφίνια σε πισίνες που δεν είναι τίποτε άλλο γι’ αυτά παρά ένα κελί. Η δε μεταχείρισή τους από τους εκπαιδευτές είναι αυτή του θηριοδαμαστή, που τιμωρεί τους ανυπάκουους και εκβιάζει την υποταγή με πείνα.

Επιπλέον είναι γνωστό ότι τα δελφίνια χρησιμοποιούν υπερήχους για να πάρουν πληροφορίες για το περιβάλλον τους, όπως η απόσταση ή το σχήμα αντικειμένων (ηχοεντοπισμός). Η αλλεπάλληλη αντήχηση των υπερήχων στα τοιχώματα της πισίνας, δημιουργεί πολλά προβλήματα στα ζώα αυτά και τα οδηγεί πολλές φορές στην τρέλα.

Τώρα τελευταία με την κλιματική αλλαγή και την αύξηση της θερμοκρασίας των νερών της μεσογείου, ένας ιός που ονομάζεται morbilivirus dolphini, βρήκε πρόσφορο έδαφος και εισέβαλε από τον Ατλαντικό μέσω του Γιβραλτάρ, μολύνοντας τους πληθυσμούς των δελφινιών.

Το γεγονός αυτό προκαλεί ανησυχία στους θαλάσσιους βιολόγους, που εκτιμούν ότι είναι θέμα χρόνου ο κίνδυνος να ξεπεράσει τα ανεκτά όρια. Προειδοποιούν μάλιστα ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας πραγματικής επιδημίας που απειλεί το θαλάσσιο οικοσύστημα της ανατολικής Μεσογείου και τονίζουν ότι εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, θα πληγούν σημαντικά τα δελφίνια στο Ιόνιο και στο Αιγαίο.

Χαρακτηριστικό σύμπτωμα των άρρωστων δελφινιών είναι η αλλόκοτη συμπεριφορά τους, δεν μπορούν να τραφούν καθώς εκφυλίζεται το σύστημα ηχοεντοπισμού που διαθέτουν στον εγκέφαλό τους, ενώ συχνά χάνουν τον προσανατολισμό τους και εκβράζονται στις ακτές.

Ταυτόχρονα το δέρμα τους παρουσιάζει εκδορές και συρρικνώνεται η μυϊκή τους μάζα, όπως ακριβώς έγινε και με το τελευταίο περιστατικό του δελφινιού που βρέθηκε στη Κω.

Ξενοφών Φανουρίου

Γεωλόγος - Ωκεανογράφος-vimatisko