Ο ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΩΣ ΑΝΤΙΔΟΤΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΑΦΑΝΙΣΜΟΥ -Παρατηρώντας τη σύγχρονη πραγματικότητα εύλογα διερωτάται κάποιος γιατί στις μέρες δεν υπάρχουν ισχυρά φιλοσοφικά ρεύματα που να μπορούν να καθορίσουν τις εξελίξεις, ακόμα και να τις ανατρέψουν. -Μια πιθανή απάντηση είναι πως οι ρυθμοί της ζωής είναι τόσο γρήγοροι που δύσκολα μπορεί να σχηματοποιηθεί μια επικρατούσα τάση και να αφομοιωθεί από τις μάζες. Από την άλλη δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η παγκοσμιοποίηση έχει εισχωρήσει τόσο βαθειά στην καθημερινότητα όλων των δυτικών κοινωνιών, με έμφαση στην κατανάλωση, που δεν αφήνει πολλά περιθώρια για στοχασμό.
Η πληροφορία παρότι εξαπλώνεται αστραπιαία λόγω της τεχνολογίας, υφίσταται τέτοιο φιλτράρισμα από τα κέντρα εξουσίας και πολλές φορές τέτοια διαστρέβλωση που είναι σχεδόν αδύνατο να μείνει ακέραια.
Κι ενώ μεν το κοινό που έχει πρόσβαση στη γνώση και στην πληροφορία έχει αυξηθεί σημαντικά, εντούτοις λόγω της επιδερμικής προσέγγισης που επιχειρεί δεν αφομοιώνει τα βαθύτερα νοήματα που κρύβονται ή συνεπάγονται. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό μηρυκάζει την πληροφορία, χωρίς να επιμένει ιδιαίτερα στη διύλιση της.
Σε ένα τέτοιο «άγονο», σχεδόν «πετρώδες» πνευματικό έδαφος παγκοσμίως, χρειάζεται τουλάχιστον η διπλάσια ενέργεια απ’ ότι παλαιότερα για να ευδοκιμήσει και να καρποφορήσει ακόμα και μια μικρή στοχαστική τάση, πόσο δε μάλλον ένα σύγχρονο φιλοσοφικό ρεύμα.
Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να υποστήριξουμε ότι έχουν εξαφανιστεί οι φιλόσοφοι. Ενδεχόμενα να βρίσκονται μπροστά μας και να αδυνατούμε να τους διακρίνουμε ή να τους αντιληφθούμε. Πιθανόν να είναι κι εκείνοι πιο επιφυλακτικοί καθώς εκλαμβάνουν την αφιλόξενη σύγχρονη πραγματικότητα ως προσωπική τους ήττα.
Πότε όμως ήταν καθόλα γόνιμο το έδαφος για τη φιλοσοφία; Οι επικρατούσες τάσεις λειτουργούν σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας ως αδρανειακά συστήματα που αντιστέκονται σε καθετί νέο και ριζοσπαστικό. Σκεφθείτε μόνο ότι πράγματα που σ’ εμάς φαίνονται αυτονόητα για άλλους είναι ταμπού. Η θεωρία της επίπεδης γης για παράδειγμα στα σκληροπυρηνικά θρησκόληπτα καθεστώτα είναι θέσφατο. Δεν μπορούν να δεχτούν κάτι που επιστημονικά είναι τεκμηριωμένο αλλά και επιβεβαιωμένο από τους δορυφόρους.
Πολλές φορές είναι και θέμα συγκυριών να επικρατήσει και να ισχυροποιηθεί μια τάση. Είναι εκείνες οι τυχαίες συναθροίσεις ανήσυχων πνευμάτων που μπορούν να παράξουν την πρώτη σπίθα και μετά αυτή είναι ικανή να προκαλέσει μια τόσο μεγάλη πυρκαγιά που να μην μπορεί τίποτα να την καταλαγιάσει.
Πέρα όμως από την τυχαιότητα, το δύσκολο περιβάλλον, τις ευρύτερες οικονομικές και κοινωνικές συγκυρίες, είναι ζωτικής σημασίας για την εξέλιξή μας να μην σταματήσουμε να παράγουμε σκέψη και λόγο. Ο στοχασμός είναι η κινητήρια δύναμη της εξέλιξης και όχι η τεχνολογία και η οικονομική ευμάρεια.
Αν σταματήσει για τον οποιοδήποτε λόγο η πνευματική αναπαραγωγή είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα γίνουμε υπόδουλοι των μηχανών μας. Ήδη με την τεχνητή νοημοσύνη να έχει εισχωρήσει για τα καλά στην καθημερινότητα, ο ανθρώπινος εγκέφαλος μαθαίνει να τεμπελιάζει και να ατροφούν κάποιοι νευρώνες του.
Όλο και περισσότεροι υποκύπτουν στις «σειρήνες» της τεχνολογίας που λένε ότι αφού το κάνουν οι μηχανές δεν χρειάζεται να το γνωρίζεις κι εσύ. Κι αν κάποτε πάθουμε μια ενεργειακή κατάρρευση πως θα επιβιώσουμε; Αν χρειαστεί να επιστρέψουμε σε πιο αρχέγονες καταστάσεις, τι θα κάνουμε αν έχουμε ξεχάσει να σκεφτόμαστε και να αυτοσχεδιάζουμε;
Δεν γνωρίζω αν υπάρχει ένα παγκόσμιο πλάνο αποχαύνωσης ή αν απλά έχουμε εφησυχαστεί ως γένος, είναι όμως σίγουρο πως χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ ισχυρές εστίες πνευματικής διέγερσης ώστε να μην ηττηθούμε από μια υφέρπουσα πνευματική άνοια που θα μας αφανίσει.
--
Από τη στήλη "ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ" στη ΡΟΔΙΑΚΗ της Κυριακής
