Στην κοινωνία του γιατρού, του δικηγόρου και τις μικρομέγαλης ταμπέλας ποιός να νοιαστεί, να θυμηθεί, τα μούτρα του καφετζή, εκείνου που έψησε και έπειτα μας σέρβιρε, τον βαρύ γλυκό.
Έλα που την ιστορία φαίνεται να τη γράφουν αρκετοί, περίεργοι, άγνωστοι τύποι, που βάζουν μπροστά τα στήθια τους, ενώ έχουν για λάβαρο την αλήθεια και νοιάστηκαν πέρα από τα φράγκα, τα ρημάδια μαϊδιά, για μια κοινωνία απαλλαγμένη από κάθε είδους δυνάστες, μιλούσαν, έγραφαν για ελευθερία και ισονομία και το εννοούσαν.
Ο Μιλτιάδης Παπαμανώλης είναι μια τέτοια, σπάνια περίπτωση παλήκαρου. Τον ξέρετε; Μάλλον όχι, αφού σε ετούτη τη κοινωνία, που μοιάζει με ωκεανό, συνήθως επιπλέουν ελαφριά πράματα.
Γεννημένος στη Βωλάδα Καρπάθου, ήρθε με ένα καΐκι στον Μπεραία και από εκεί γραμμή για τα νταμάρια της Πεντέλης.
Συγγενείς και φίλοι, όλοι λατόμοι, εργατιά ο κύκλος, μια μαύρη, στενάχωρη φτώχεια, τι θα γινόταν ο λαθρομετανάστης Ιταλός, στην Ελεύθερη Ελλάδα. Στην αρχή κάτι παλεύει με τα μάρμαρα και φαίνεται πως έχει πηγαίο ταλέντο. Όμως, η μοίρα τόχε να γίνει καφετζής, αγοράζει ένα καφενέ στου Ψυρρή την “Ωραία Πεντέλη”, και αναβαθμίζει το στέκι των απόδημων Καρπαθίων.
Παρατάει εντελώς τα μάρμαρα και τα πελεκήματα, αφιερώνεται στον καφέ, όμως πάλι νιώθει στενάχωρα, δεν το σηκώνει αυτό το κάρμα.
Νοιάζεται, μοιράζει ειδήσεις και πληροφορίες για τα σκλαβωμένα Δωδεκάνησα και το μικρόβιο της δημοσιογραφίας, πολλαπλασιάζεται με ξέφρενους ρυθμούς μέσα στο αίμα του.
Ο Παπαμανώλης ξεκινά την έκδοση μιας εφημερίδας, την “Αυγή της Δωδεκανήσου”, (τα πρώτα χρόνια την ονομάζει “Αυγή της Καρπάθου”) και ο στόχος του είναι διπλός.
Αφενός η ενημέρωση των απόδημων Δωδεκανησίων για τις εξελίξεις στα σκλαβωμένα νησιά, αφετέρου να μαθαίνουν και να βλέπουν οι κάτοικοι των νησιών πως κάπου υπάρχει σπίθα, υπήρχαν οι ψυχές που πίστευαν στην απελευθέρωση και στην ενσωμάτωση τις Δωδεκανήσου με τη μάνα Ελλάδα.
Φλογερή, παθιασμένη ομάδα από καθηγητές, φοιτητές και καθημερινούς νησιώτες, έκαναν αντίσταση καταρχήν με τις λέξεις, υπερασπίστηκαν με κάθε τρόπο την Ελληνικότητα και την ιδιαιτερότητα των νησιών.
Μαζεύονται στο καφενεδάκι στου Ψυρρή και εκεί με κορυφαίο τον Μιλτιάδη Παπαμανώλη, σχεδιάζουν την αντίσταση. Υπογράφουν σχεδόν όλοι με ψεύτικα ονόματα, αφού στην ουσία παρανομούν και στέλνουν την εφημερίδα κρυφά, χέρι-χέρι, προσπαθούν να φτάσει σε κάθε μικρό βράχο των κατακτημένων νησιών.
Δεν είναι αστείο, ούτε κοντό και ανόητο όνειρο. Η εφημερίδα αποστέλλεται σε κάθε Δωδεκανησιακή ψυχή ή ψυχωμένο Έλληνα. Συνδρομές από Κίνα, Μαδαγασκάρη, μέχρι την Αμερική και την Αυστραλία, προσπαθούν να διαδώσουν τις ιδέες, δεν λογαριάζουν χρήματα, ούτε χτίζουν πάνω σε εφήμερες, περαστικές αξίες.
Το όνειρο του ιδρυτή της, η ενσωμάτωση αλλά και η ελεύθερη διακίνηση ιδεών και αξιών, ξαφνικά έγινε θάλασσα ζωντανών, ανήσυχων ψυχών.
Το κρυφό πατάρι του καφενείου μετατρέπεται σε γιάφκα, φιλοξενεί τους παράνομους Δωδεκανήσιους, τους φροντίζει όπως μπορεί, πάνω από όλα τους ψυχώνει, τους ταρακουνά και τους ξυπνά.
Η ομάδα της “Δωδεκανησιακής Αυγής”, παλεύει άοκνα από το 1914 μέχρι το 1946, κάθε δεκαπέντε μέρες ιδρώνουν για το τύπωμα και τη προώθηση σε κάθε σπίτι Δωδεκανήσιου. Είναι τιμή να γράφουν σε αυτή, αν και οι περισσότεροι αρθρογράφοι υπογράφουν με ψευδώνυμα, ο φόβος για την εκδίκηση των φασιστών Ιταλών είναι διάχυτος, η μικρούλα εφημερίδα του Παπαμανώλη, για κάποια χρόνια είναι η μοναδική, κύρια φωνή κάθε αντίστασης.
Πολλές φορές κλείνει, κυρίως από τη δυσκολία να πληρωθεί το τυπογραφείο, αλλά δεν το βάζει κάτω, ό,τι χρήματα εξοικονομεί, από τον καφέ ή από δωρεές, πάνε σε χαρτί και μελάνι, που γίνεται ιδέα, ελεύθερη άποψη, πληροφορία και πάνω από όλα κοινό ριζικό, μοίρα που μας δένει με τη ζωή.
Ο Μιλτιάδης Παπαμανώλης δεν έκαμε οικογένεια, όπως συχνά έλεγε ο ίδιος, οικογένεια και παιδιά ήταν τα φύλλα, οι εκδόσεις από την εφημερίδα. Τα χρόνια κύλησαν, άτιμα ποτέ δεν μας ρώτησαν, ο πρωτομάστορας της ελεύθερης ελληνικής σκέψης στα Δωδεκάνησα, πρόεδρος καφεπωλών, αλλά και ένθερμος υποστηρικτής, όπως και προσωπικός φίλος του Βενιζέλου, μας χαιρετά το 1952, πεθαίνει στις τελευταίες μέρες του Οκτώβρη.
Μα τα καλά σας τα αφήνω για το τέλος, ο ανηψιός και η γυναίκα του, κληρονομούν το καφενεδάκι στου Ψυρρή και σε μια κρυφή κρύπτη, εντελώς τυχαία, ανακαλύπτουν όλο το αρχείο της εφημερίδας. Τακτοποιημένα, καλοφτιαγμένα, 7.500 φύλλα από την “Αυγή Δωδεκανήσου”, επίσης ανακαλύπτουν χιλιάδες σπάνιες φωτογραφίες, καθώς και εκατοντάδες επιστολές, πολιτικών, καθημερινών ανθρώπων. Όλων όσοι νοιάστηκαν, παθιάστηκαν για τα σκλαβωμένα Δωδεκάνησα και επικοινώνησαν με τον παράξενο καφετζή.
Η Καλλιόπη και ο Κώστας Παπαμανώλης, καμαρώνουν για την καταγωγή τους, ακόμη και σήμερα, ο θείος Μιλτιάδης ζει ανάμεσά τους και τους κάνει περήφανους.
Το παράξενο και συνάμα θλιβερό είναι ότι κανένας δεν δείχνει ενδιαφέρον για τη σπουδαία κληρονομιά τους. Μίλησαν λίγο, είπαν να τα δώσουν όλα, για να γίνει ένα μουσείο, παράλληλα να ψηφιοποιηθεί όλο το αρχείο και να υπάρχει ηλεκτρονική πρόσβαση από παντού, για όλους. Σταμάτησαν τα λόγια, φοβήθηκαν, τρόμαξαν μη φανούν ψηλομύτες, μη κατηγορηθούν ότι προωθούν το συγγενή τους και αρχίσουν οι ατέλειωτες κουβέντες, ζήλειας και μικρότητας. Τι τα ψάχνεις, τώρα που κοιμόμαστε…
Αν δεν νοιαστούμε για το παρελθόν, θα έχουμε χώρο και τόπο στο μέλλον; aixmi.gr
