Ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Κτηνιατρικής Ηλίας Οικονομίδης μιλάει στα Οικολογικά Ροδιακά
Όντας η πρώτη φορά που ασχολούμαστε με το θέμα απευθυνθήκαμε στον προϊστάμενο της Διεύθυνσης Κτηνιατρικής, που ανήκει στη Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου, Ηλία Οικονομίδη. Μέσα από τη συζήτηση που είχαμε αποκαλύπτονται πολλά και σημαντικά θέματα που έχουν σχέση με το ζωικό κεφάλαιο, την υγιεινή των τροφίμων, τους ελέγχους αλλά και το ίδιο το ζωικό κεφάλαιο του Νομού Δωδεκανήσου.
Αφορμή για τη συζήτηση αυτή στάθηκε μια άλλη κουβέντα που κάναμε σε ανύποπτο χρόνο σχετικά με τη δήλωση του αριθμού των αιγοπροβάτων και τη σφαγή ενόψει του Πάσχα. Μας ξάφνιασε λοιπόν το γεγονός ότι παρόλο στη Ρόδο δηλώνονται πάνω από 60.000 αιγοπρόβατα, επίσημα σφάχτηκαν στα δύο σφαγεία του νησιού περίπου 4.800 ζώα μόνο την περίοδο του Πάσσχα. Εάν σε αυτά προσθέσουμε ακόμα περίπου 2.000 που ήρθαν από τα γύρω νησιά καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι αυτό το Πάσχα είτε γίναμε χορτοφάγοι είτε η πλειοψηφία των αμνοεριφίων σφάχτηκε εκτός σφαγείων κάτω από μη ασφαλείς συνθήκες και προϋποθέσεις. Η πρακτική αυτή όπως θα διαβάσετε παρακάτω φαίνεται να αφορά και άλλα προϊόντα ζωικής προέλευσης.
Πολλές αρμοδιότητες, λίγο προσωπικό
Ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Κτηνιατρικής Ηλίας Οικονομίδης
Το πρώτο πράγμα που διαπιστώσαμε μέσα από τη συζήτηση είναι ότι η Διεύθυνση Κτηνιατρικής έχει πάρα πολλές αρμοδιότητες και ευθύνες αλλά πολύ λίγο προσωπικό για να τις υλοποιήσει. Τριάντα άτομα υπάρχουν όλα και όλα στη Διεύθυνση και μόνο επτά στα κεντρικά γραφεία στη Ρόδο, 4 κτηνίατροι, 2 τεχνολόγοι ζωικής παραγωγής και 1 διοικητικός υπάλληλος. Τα πράγματα είναι χειρότερα αλλού όπως πχ στην επαρχία Καλύμνου (Κάλυμνος, Αστυπάλαια, Λέρος, Λειψοί, Αγαθονήσι, Λέβιθα) όπου δεν υπάρχει ούτε ένας μόνιμος υπάλληλος αλλά μόνο ένας συμβασιούχος με 8μηνη σύμβαση. Να σημειώσουμε ότι μόνο στην Αστυπάλαια και την Κάλυμνο δηλώνονται πάνω από 23.00 αιγοπρόβατα.
Μία από τις δύο μονάδες παστερίωσης νωπού γάλακτος και παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων στη Ρόδο
Οι αρμοδιότητες της Διεύθυνσης από την άλλη πλευρά είναι πολλές και ποικίλες. Ελέγχει την ευζωία για όλα τα ζώα, ακόμα και τα κατοικίδια, την υγιεινή των ψαριών και των υδατοκαλλιεργειών, τα συσκευαστήρια ιχθύων στη στεριά ή επί σκαφών, τις μονάδες επεξεργασίας και τυποποίησης κρέατος, τις ψυκτικές αποθήκες, τα ωοσκοπικά κέντρα, τα τυροκομεία, τα σφαγεία, διενεργεί ελέγχους αγοράς και αστυκτηνιατρικούς ελέγχους σε ξενοδοχεία και εστιατόρια, τις μονάδες παστερίωσης γάλακτος αλλά και νωπών αυγών, χορηγεί άδειες σε κτηνιατρεία και καταστήματα με κτηνιατρικά φάρμακα και βέβαια διενεργεί ελέγχους σε εισαγόμενα προϊόντα. Όπως καταλαβαίνει κανείς το φάσμα των αρμοδιοτήτων είναι τόσο μεγάλο που βέβαια είναι αδύνατο να γίνει εύκολα από τόσους λίγους ανθρώπους.
Το κτηνιατρικό εργαστήριο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης στην Ρόδου Καλλιθέας. Εδώ γίνονται οι περισσότεροι έλεγχοι
Η δραστηριότητα της υπηρεσίας το 2012
Μέσα στο 2012 συνολικά στα σφαγεία του νομού ελέχθησαν 1.680 βοοειδή, 19.915 μικρά μηρυκαστικά ( αίγες, πρόβατα, αμνοερίφια) και 2.900 χοίροι. Επίσης λήφθηκαν δείγματα εγκεφάλου για σπογγειόμορφες εγκεφαλοπάθειες από 72 αγελάδες και 836 αιγοπρόβατα.
Αντιμετωπίστηκε η επιζωοτία καταρροϊκού πυρετού του προβάτου και περιθάλφθηκαν 28 τραυματισμένα και ασθενή άγρια ζώα (κυρίως πτηνά) τα οποία σε συνεργασία με τη Δν/ση Δασών απεστάλησαν στο κέντρο περίθαλψης άγριων ζώων (ΕΚΠΑΖ) στην Αίγινα. Κατασχέθηκαν στα σημεία εισόδου της χώρας 251,9 κιλά τροφίμων και εκτελέσθηκαν αστυκτηνιατρικοί έλεγχοι, επιθεωρήσεις εγκαταστάσεων τροφίμων ενώ χορηγήθηκαν 18 άδειες για παραγωγή τροφίμων.
Από την άλλη πλευρά επιβλήθηκαν μηνυτήριες αναφορές και χρηματικά πρόστιμα για παραβάσεις της νομοθεσίας και ελέχθησαν 99 οχήματα μεταφοράς τροφίμων καθώς και οχήματα μεταφοράς ζώντων ζώων. Εκδόθηκαν πιστοποιητικά, βεβαιώσεις, μητρώα, έγιναν 1.500 συγχρονισμοί οίστρου και 1.500 τεχνητές σπερματεγχύσεις σε βοοειδή. Τέλος έγιναν δειγματοληψίες τροφίμων, προγράμματα ζωονόσων και ζωοανθρωπονόσων.
Φρένο στους ελέγχους
Ένα γεγονός όμως που βάζει φρένο στους ελέγχους είναι ότι αυτοί πρέπει να γίνονται σύμφωνα με το πρόγραμμα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης όσον αφορά τον αριθμό τους αλλά και το περιεχόμενό τους. Η Διεύθυνση λοιπόν παρόλο που ανήκει στην Περιφέρεια Ν. Αιγαίου στην ουσία υλοποιεί τις πολιτικές του Υπουργείου και λειτουργεί ως δική του υπηρεσία, χωρίς να μπορεί να επέμβει με μεγαλύτερη άνεση εκεί όπου πιθανόν υπάρχουν προβλήματα. Βέβαια όπως λέμε παραπάνω και να ήθελε δε θα μπορούσε με την υποστελέχωση που έχει.
Να σημειώσουμε εδώ ότι οι έλεγχοι γίνονται στο κτηνιατρικό εργαστήριο του υπουργείου στη Ρόδο και σε άλλες περιπτώσεις που δεν υπάρχει η δυνατότητα τοπικά, τα δείγματα στέλνονται στην Αθήνα. Ελέγχονται εκτός από το κρέας και τα τυριά, το μέλι, τα ψάρια και τα αυγά. Όμως όπως και στην περίπτωση των προϊόντων φυτικής προέλευσης στην ουσία τα χέρια των τοπικών υπηρεσιών είναι δεμένα, ακόμα κι αν ήθελαν να κάνουν περισσότερους και καλύτερους ελέγχους.
Κατσίκια τρώνε πλαστικά και εμείς τα κατσίκια με διοξίνη
Κίνδυνοι
Οι ενδελεχείς έλεγχοι μπορούν να αποσοβήσουν πολλούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία. Δυστυχώς όμως αυτό που διαπιστώνεται είναι ότι σε ένα νησί όπως η Ρόδος οι έλεγχοι δεν είναι αρκετοί και γίνονται μόνο δειγματοληπτικά όπως συνηθίζουμε να λέμε. Για παράδειγμα ενώ υπάρχουν πάνω από 300 εστιατόρια στο νησί και εκατοντάδες ξενοδοχεία με κουζίνα, το 2012 ελέχθησαν μόνο 100. Όλοι γνωρίζουμε λοιπόν τον αντίκτυπο που είχαν στο παρελθόν περιπτώσεις μαζικής τροφικής δηλητηρίασης που σημειώθηκαν στο νησί και πόσο μπορούν να βλάψουν την εικόνα τόσο των επιχειρήσεων όσο περισσότερο του ίδιου του νησιού ως ασφαλούς ταξιδιωτικού προορισμού.
Τα ελεγμένα ζώα ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τον καταναλωτή και πρέπει να φέρουν οπωσδήποτε σφραγίδες
Στους ελέγχους που έγιναν λοιπόν πέρσι σε εστιατόρια και ξενοδοχεία φαίνεται να υπήρξαν προβλήματα σε ποσοστό περίπου 20%. Οι παραβάσεις είχαν να κάνουν κυρίως με ληγμένα προϊόντα αλλά και αλλοιωμένα συσκευασμένα τρόφιμα. Αυτό βέβαια λέει πολλά για το τουριστικό μοντέλο που ακολουθείται στο νησί μας όπου κυριαρχούν οι χαμηλές τιμές του συστήματος all inclusive με ανάλογο αντίκτυπο στην ποιότητα των τροφίμων. Αυτό βέβαια δεν ισχύει σε όλα τα ξενοδοχεία αλλά εάν συνεχιστεί η πίεση των τιμών αναπόφευκτα θα αυξηθούν και παρόμοια κρούσματα.
Στο κρεοπωλείο του προέδρου των κρεοπωλών Ρόδου Β. Ψυλλάκη
Ένα άλλος μεγάλος κίνδυνος προέρχεται από την κατανάλωση προϊόντων που δεν περνάνε μέσα από τη νόμιμη διαδικασία είτε σφαγής είτε συσκευασίας και διάθεσης. Για παράδειγμα τα ζώα που σφάζονται εκτός σφαγείων ή τα προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, τυριά) που παρασκευάζονται σε μη αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις ή ακόμα και εκείνα που διατίθενται σε ανθυγιεινές συσκευασίες (πχ ψάρια) μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνα. Για παράδειγμα ο μελιταίος πυρετός μπορεί να μεταδοθεί από γάλα ή τυρί άρρωστου ζώου που δεν έχουν τύχει σωστής επεξεργασίας.
Ακόμα χειρότερα είναι τα πράγματα με ασθένειες όπως η τριχινέλλωση αλλά και ο εχινόκοκκος, η σαλμονέλα και η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια, όλες επικίνδυνες ασθένειες για τις οποίες όμως γίνεται μέχρι και καθολικός έλεγχος. Για παράδειγμα όλα τα βοοειδή πάνω από 4,5 ετών ελέγχονται υποχρεωτικά για σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια, ενώ για τα πιο νεαρά ζώα γίνεται μακροσκοπικός έλεγχος και εάν υπάρχουν υπόνοιες παρουσίας λαμβάνεται δείγμα και για εργαστηριακό έλεγχο. Καθολικός αιματολογικός έλεγχος γίνεται και για την τριχινέλλωση στα γουρούνια μέσω εργαστηριακών εξετάσεων αίματος. Η σωστή παστερίωση του γάλακτος από την άλλη πλευρά στις γαλακτοκομικές μονάδες και τα τυροκομεία εξαφανίζει τις πιθανότητες μετάδοσης μελιταίου πυρετού ή άλλων ασθενειών. Να σημειώσουμε ότι σε πολλά νησιά, όπως και στη Ρόδο, δεν υπάρχουν τυροκομεία.
Το σφαγείο στο Τσαΐρι, ένα από τα δύο που λειτουργεί η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου στη Ρόδο
Εάν λοιπόν ο καταναλωτής επιλέγει να καταναλώνει προϊόντα που δεν έχουν ελεγχθεί ή δεν έχει γίνει κατάλληλη επεξεργασία, όπως γίνεται σε πολλές περιπτώσεις νομίζοντας ότι είναι καλύτερα ή πιο φρέσκα και υγιεινά, τότε πραγματικά διατρέχει και τους ανάλογους κινδύνους. Στην εισαγωγή μας είδαμε ότι αυτή είναι τελικά πολύ διαδεδομένη πρακτική όπως αποκαλύπτουν οι αριθμοί.
Φυσικά όπως έχουμε πολλές φορές τονίσει μέσα από τη στήλη μας, πάντα υπάρχει ο κίνδυνος για βαρέα μέταλλα, νιτροφουράνια και διοξίνες που είναι βέβαιο ότι θα υπάρχουν σε ζώα που βόσκουν ανεξέλεγκτα κοντά σε χωματερές ή χώρους ανεξέλεγκτης καύσης υλικών και φυσικά υπάρχει και ο κίνδυνος από τη χρήση αντιβιοτικών.
Η ζωική παραγωγή σε πτώση
Οι οργανωμένοι κτηνοτρόφοι λιγοστεύουν στο νησί, υπάρχουν όμως ακόμα μερικές καλές μονάδες
Ένα γεγονός που αποκαλύφθηκε από τη συζήτηση που είχαμε με το Η. Οικονομίδη είναι ότι το ζωικό κεφάλαιο, τουλάχιστον σε οργανωμένη βάση, βρίσκεται σε πτώση κυρίως όσον αφορά τους χοίρους και τα βοοειδή. Χαρακτηριστικά μας ανέφερε ότι παλαιότερα μπορεί να θυμηθεί ότι την περίοδο των Χριστουγέννων σφάζονταν πάνω από 15.000 χοίροι ενώ τώρα φτάνουν τους περίπου 1.300 ενώ όλο το 2012 σφάχτηκαν 2.900 γουρούνια. Τα μόνα που βρίσκεται σε αύξηση αλλά και σε ανεξέλεγκτη κατάσταση είναι τα αιγοπρόβατα τα οποία βέβαια δεν προσφέρουν τίποτα στον πρωτογενή τομέα αφού ούτε γάλα ούτε άλλα προϊόντα προσφέρουν τουλάχιστον ανάλογα του αριθμού τους.
Κατσίκια στην περιοχή Λούκα όπου γίνεται ανεξέλεγκτη απόθεση αδρανών υλικών και οποιουδήποτε άλλου απόβλητου.
Επειδή τελευταία γίνεται μεγάλη κουβέντα για τον πρωτογενή τομέα, τα καλάθια των Περιφερειών με προϊόντα υψηλής ποιότητας, για τυποποίηση και μεταποίηση σε πιστοποιημένα εργαστήρια, διασύνδεση του αγροτικού τομέα με τον τουρισμό και άλλα πολλά, καλό θα ήταν να δούμε τι μπορεί να γίνει για την ανάκαμψη του ζωικού κεφαλαίου σε μια οργανωμένη αλλά και υπεύθυνη βάση. Σε μια βάση που βοηθάει τους κτηνοτρόφους αλλά και τους καταναλωτές και την τοπική οικονομία. Οι κτηνοτρόφοι εξαφανίζονται και μαζί τους και η τοπική παραγωγή. Οι παλαιότεροι αναγνώστες θα θυμούνται το αφιέρωμα στο κτηνοτροφικό πάρκο του Δήμου Καμείρου που επιδοτήθηκε για να φτιαχτεί αλλά φιλοξενεί τελικά ένα μόνον κτηνοτρόφοι.
Ένα παρήγορο γεγονός είναι ότι υπάρχουν αρκετές μονάδες μεταποίησης αλλά και πρωτογενούς παραγωγής που δεν υπήρχαν παλαιότερα στο Νομό μας. Υδατοκαλλιέργειες φυσικά, συσκευαστήρια ιχθύων, 4 στη Ρόδο, συνολικά 12 στο Νομό, μονάδες επεξεργασίας κρέατος, 3 στη Ρόδο, 2 στην Κω και 1 στην Κάλυμνο, ωοσκοπικά κέντρα, 5 στη Ρόδο, 1 στην Κω και 1 στη Λέρο, τυροκομεία στη Κάσο, στην Αστυπάλαια και στην Κάλυμνο, συσκευαστήρια ιχθύων επί σκάφους, 4 όλα στην Κάλυμνο, μονάδα παστερίωσης νωπού αυγού, μία από τις τρεις στην Ελλάδα και βέβαια τα σφαγεία σε πολλά νησιά.
