Οι άγνωστες ιστορίες της Ρόδου - Του Νικολού Φαρμακίδη, πολιτικού μηχανικού

Οι άγνωστες ιστορίες της Ρόδου.

- Του Νικολού Φαρμακίδη, πολιτικού μηχανικού.

- Έχουν περάσει 500 χρόνια από τότε που ο Φερδινάνδος Μαγγελάνος ξεκίνησε από την Σανλούκαρ ντε Μπαραμέδα της Ισπανίας για να κάνει το γύρο του Κόσμου. Μαζί του ήταν πάνω από 200 άτομα μεταξύ των οποίων και Ροδίτες. Η Ισπανικής Πρεσβεία θέλοντας να αναδείξει την συμβολή των Ροδίων, δώρισε ένα γλυπτό στη πόλη της Ρόδου που τοποθετήθηκε στη περιοχή του Ενυδρείου. Επίσης διοργάνωσε και μια έκθεση στο κατάλυμα της Ισπανίας. Κατά τα εγκαίνια αυτής της έκθεσης έγινε μια εσπερίδα με συντονιστή τον Αντιδήμαρχο κ. Ταρασλιά. Στην εσπερίδα αυτή τρεις ομιλητές, ο Νικόλαος Νικολάου, ο Σπύρος Συρόπουλος και ο  καθ. Πέδρο Ολάγια μίλησαν αντίστοιχα για το Ναυτικό Δίκαιο των Ροδίων, για την Ρόδο κατά την ελληνιστική περίοδο και για τους συμμετέχοντες Έλληνες στο γύρο του κόσμου με τον Μαγγελάνο. Ο καθ. Πέδρο Ολάγια αναφέρθηκε γενικότερα και στις γνώσεις ναυσιπλοΐας των Ελλήνων και Μυκηναίων. Στα πλαίσια αυτής της συζήτησης παρουσίασα τις σκέψεις μου πάνω στα ιστορικά δεδομένα που δείχνουν γιατί οι Ροδίτες ήταν αναγκαίοι για τις προσπάθειες των Ευρωπαίων στις ναυτικές κατακτήσεις και όχι μόνον. Επειδή τις σκέψεις μου αυτές τις συνόδευσα και με κάποιες προτάσεις θεωρώ αναγκαίο να τις δημοσιοποιήσω.

Η «Ρόδος», δηλαδή τα τέσσερα νησιά Ρόδος, Σύμη, Χάλκη και Καστελόριζο μαζί με την Τραχεία χερσόνησο ή Περαία των Ροδίων, (την χερσόνησο από τον Αλωπό μέχρι την Φίσκο (Μαρμαρίς)), αποτέλεσαν μια συμπολιτεία που θαλασσοκρατούσε για πολλές χιλιάδες χρόνια. Μέσα σε αυτές τις χιλιετίες είχε συσσωρεύσει μια τεράστια γνώση σε θέματα ναυπηγικής, ναυσιπλοΐας και διεθνών συναλλαγών. Η ιστορία της ναυσιπλοΐας που γνωρίζουμε αρχίζει το 1300 π.Χ. όταν ο Φαραώ Ραμσής ΙΙ άνοιξε μια δίοδο, χρησιμοποιώντας τον Νείλο και διολκούς (διώρυγα), που οδηγούσε τα πλοία των νησιωτών στην Ερυθρά θάλασσα. Ο Δαρείος ο Α΄ (521-485 π.Χ.) την διατήρησε καθώς και οι απόγονοι του Μεγ. Αλεξάνδρου, ιδιαίτερα η Κλεοπάτρα. Αργότερα την αποκατέστησαν οι Άραβες, οι οποίοι όμως θα την επιχωματώσουν για δικούς τους λόγους.

Το 550 π.χ., στην είσοδο αυτού του περάσματος, φτιάχτηκε η Ναύκρατις, μια πόλις που την κατοικούσαν οι νησιώτες του Αιγαίου και διαχειρίζονταν το διακομιστικό εμπόριο με την ανατολή, παρακάμπτοντας τους Φοίνικες και τη Μέση Ανατολή. Οι νησιώτες διαπλέοντας την Ερυθρά έφταναν μέχρι τις ακτές της Κίνας. Το ότι η νησιώτες γνώριζαν πολύ καλά αυτές τις θάλασσες το απέδειξε ο Δαρείος ο Α΄ ότα έστειλε τον Σκύλακα τον Καρυανδέα (από μια πόλη της Μ. Ασίας βόρεια της Κω) για να εξερευνήσει τις ασιατικές ακτές από τον Ινδό μέχρι την Ερυθρά όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος. Ο Πυθέας ο Μασαλιώτης (από την αποικία των Ροδίων) περιγράφει το ταξίδι του μέχρι την Ισλανδία. Ο Πιρί ρεΐς μας δείχνει ένα χάρτη, που πήρε από τα αρχεία του Βυζαντίου, που περιέχει τα παράλια της νότιας Αμερικής και την Ανταρκτική. Οι Έλληνες όμως είχαν ένα άγραφο νόμο, να μην δημοσιοποιούν τις ανακαλύψεις τους στις θάλασσες, έτσι δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για αυτή τη πλευρά των κατακτήσεών τους.

Είναι λογικό ότι για να διαπλεύσουν αυτές τις θάλασσες έπρεπε να διαθέτουν γρήγορα πλοία, που να περνούν από στενά κανάλια και να πλέουν σχεδόν κόντρα στον άνεμο. Αυτού του είδους τα πλοία τα βλέπουμε να κατασκευάζονται διαχρονικά στη Σύμη, αυτά που τους τελευταίους αιώνες ονομάζονταν «Σκάφες της Σύμης ή Σουμπέκια». Το όνομα Σουμπέκ δόθηκε στα πλοία αυτά από τους Άραβες τον 9ο αιώνα μ.χ. και αντιγράφτηκαν σε όλη τη Μεσόγειο με τα ονόματα: Σουμπέκ, Σεμπέκ, Σεμπέκο κλπ. Η τεχνολογία αυτών των πλοίων ήταν μοναδική. Οι Οθωμανοί χρονογράφοι του 16ου αιώνα, τα αναφέρουν ως ιπτάμενα πλοία, ενώ οι περιηγητές, όλων των αιώνων μέχρι τον 19ο, αναφέρουν με θαυμασμό τους μοναδικούς χειριστές τους από τη Σύμη. Το όνομα προέρχεται από τα ελληνικά «Σαμβύκη».

Αν στην αρχαία Ελλάδα ο άγραφος νόμος απαγόρευε την δημοσιοποίηση αυτής της τεχνογνωσίας, στην Βυζαντινή περίοδο ήταν απαγορευμένη επί ποινή αποκεφαλισμού. Έτσι μέχρι τότε έμενε κρυφή από όλους. Όμως με την κατάληψη της περιοχής της Ρόδου από τους Ιππότες, η τεχνογνωσία αυτή αρχίζει να διαδίδεται και στην Ευρώπη και πολύ περισσότερο μετά την πτώση της Κωνστ/πολης. Αρχικά πάει στη Βενετία, όπου ο Αμιράλιος (Ναύαρχος) των ναυπηγείων της, ο Μικέλε ντι Ρόντι, γράφει το μοναδικό σωζόμενο σήμερα βιβλίο που περιγράφει τις ναυπηγικές και ναυσιπλοϊκές γνώσεις του μεσαίωνα και τις τεχνικές της ναυμαχίας κατά των πειρατών. Την ίδια εποχή, το 1430, ο Νικόλαος πήγε από τη Ρόδο για να διδάξει τους Βενετσιάνους πως φτιάχνονται οι λεπτές γαλέρες για ναυμαχία (δηλαδή οι Συμιακές Σκάφες). Το 1550 ο «Πρώτος» στο Αρσενάλε (Ναυπηγεία) της Βενετίας είναι ο Γεώργιος Παλοπάνος από τη Ρόδο. Συνεχίζοντας να ψάχνουμε την ιστορία της Βενετίας, έστω και αποσπασματικά, βλέπουμε τους Ροδίτες να αναφέρονται συχνά. Την ίδια περίοδο επίσης, υποναύαρχος του πολεμικού στόλου της Βενετίας είναι Ροδίτης.

Οι Ιππότες, που ήταν από αριστοκρατικές οικογένειες της Ευρώπης, παίρνουν μαζί τους Ροδίτες για να μεταφέρουν αυτήν την τεχνογνωσία και στις χώρες τους. Η Ευρώπη, την ίδια εποχή, προσπαθώντας να παρακάμψει τον ασφυκτικό αποκλεισμό της ανατολής από τους Οθωμανούς αποφασίζει να ακολουθήσει τους δρόμους της Δύσης και του περίπλου της Αφρικής. Οι Ροδίτες είναι παρόντες σε όλες αυτές τις περιπέτειες, έστω αν και τα ονόματά τους είναι γραμμένα με ψιλά γράμματα. Οι σημερινές τελετές όμως έφεραν κάποιους από αυτούς στη πρώτη σελίδα της ιστορίας, κάτι που αναδεικνύει και την μεγαθυμία του Ισπανικού Λαού. Επειδή η ανάδειξη της συνεργασίας των λαών είναι η ανάδειξη του πολιτισμού, αφού ο εθνοτικός εγωισμός και η επιθετικότητα είναι βαρβαρότητα, προτείνω στην εξοχότητα τον κ. πρέσβη και στο δήμαρχο Ρόδου να αναδειχθεί αυτή η πλευρά των σχέσεων των δύο λαών, που οδήγησε στο σημερινό κόσμο, όχι μόνο σε ότι αφορά τον Μαγγελάνο, όπως μας τα ανέλυσε διεξοδικά ο καθηγητής Πέδρο Ολάγια.

Εγώ προσωπικά, ως Επίτιμος πρόξενος της Ιταλίας, σε συνεργασία με πολλούς Ιταλούς φίλους, αλλά πιστεύω και με το Δήμο της Ρόδου, θα προσπαθήσουμε με συνέδρια και συζητήσεις να αναδείξουμε τις διαχρονικές σχέσεις της Ρόδου με την Ιταλία και κατ’ επέκταση την πραγματική μας ιστορία. Η Ρόδος δεν συνέβαλε στο παγκόσμιο γίγνεσθαι μόνο με την ναυτιλία. Οι μεγάλοι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες, έχοντας μορφωθεί από τους Ρόδιους δασκάλους τους, τον Ποσειδώνιο και τον Παναίτιο, δημιούργησαν την μοναδική Αυτοκρατορία που είχε παγκόσμια εμβέλεια στη λογική του μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι Ρόδιοι δημιούργησαν τη φιλοσοφία της παγκοσμιοποίησης, που ήθελε τους λαούς να συνυπάρχουν και να μεγαλουργούν με ώσμωση. Αυτή η φιλοσοφία στήριξε την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την διατήρησε για πάνω από 1500 χρόνια. Άλλωστε αυτά πιστεύω πως πρέπει να είναι και τα ορόσημα της σημερινής Ευρώπης.

Προτείνω λοιπόν ο Δήμος και ιδιαίτερα οι διάφοροι φορείς που χρηματοδοτούν ερευνητικές μελέτες και μεταπτυχιακά να προσανατολίσουν τη θεματική τους προς την κατεύθυνση της έρευνας αυτής και να χρηματοδοτήσουν μελέτες που να αναδείξουν την συμβολή της Ρόδου στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Ήδη το Πανεπιστήμιο της Βενετίας είναι σύμφωνο να προχωρήσει σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου σε ένα τέτοιο ερευνητικό πρόγραμμα.

Φωτογραφικό υλικό

Προτάσεις Verena

Αγαπητοί φίλοι, Ο κ. Χατζημάρκος με την παρακάτω επονομασθείσα «διακήρυξη» του μας προκαλεί...
Μπορεί να κάνει σήμερα τον ανήξερο ο δήμαρχος Ρόδου Αλέξης Κολιάδης όμως στην συνεδρίαση του...
Χθες ομόφωνα το περιφερειακό συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου αποφάσισε και ζητά την μείωση των ελαφιών στη...
Αρχισαν τα...γαλλικά στο νέο δημοτικό συμβούλιο Ρόδου πολύ νωρίτερα απ ότι αναμενόταν!....Σε μια...