Νίκος Μάργαρης και Πεταλούδες της Ρόδου – Ένα αφιέρωμα στη μνήμη του
Η Ρόδος, ένα τυπικό ανοικτό σύστημα, αποτελεί πολύ καλό παράδειγμα ανάπτυξης σε βάρος του φυσικού της περιβάλλοντος. Η συνισταμένη εδώ των πολυποίκιλων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων τα τελευταία χρόνια, ήταν ο δημιουργός των σύγχρονων ερειπίων του φυσικού περιβάλλοντος. …. Περισσότερες και ογκώδεις κατασκευές, χωματουργικά εκατομμυρίων, όμως λιγότερο πράσινο, λιγότερα ζώα, πιο λίγα πουλιά, και τέλος, πιο λίγες πεταλούδες …. που εκτός των άλλων είναι ένα είδος τουριστικά ήδη αξιοποιημένο.
Από τη μελέτη «Οι Πεταλούδες της Ρόδου», υφυπουργείο Νέας Γενιάς, Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 1985 (συντονιστής Ν. Μάργαρης)
Νίκος Μάργαρης
Έφυγε από τη ζωή πριν από λίγες μέρες (26 Αυγούστου 2013) σε ηλικία 70 χρόνων ο πανεπιστημιακός καθηγητής Νίκος Μάργαρης. Ο Ν. Μάργαρης ήταν ακαδημαϊκός δάσκαλος στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου εξελέγη Καθηγητής Α’ και Διευθυντής Τομέα Οικολογίας στα 35 του, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου όπου υπήρξε ο εμπνευστής, ιδρυτής και επί σειρά ετών Πρόεδρος του Τμήματος Περιβάλλοντος. Διετέλεσε επίσης διευθυντής επί 14 χρόνια του περιοδικού «National Geographic» και συνεργάτης του περιοδικού 4ΤΡΟΧΟΙ από τα τέλη του 1990 με τη στήλη Οικο-λογικά, ενώ υπήρξε και συγγραφέας αλλά και παραγωγός τηλεοπτικών εκπομπών και ντοκιμαντέρ και θεωρείται από τους πρωτοπόρους του οικολογικού κινήματος στην Ελλάδα.
Γεννημένος στο Βόλο, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και παρόλο που ήταν για πολλούς μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα και είχε πολλές συγκρούσεις για θέματα οικολογίας, ο Ν. Μάργαρης ήταν ένας ηθικός, διορατικός και εργατικός άνθρωπος, προικισμένος όσο λίγοι με το χάρισμα του λόγου και την αίσθηση της επικοινωνίας, πρωτοπόρος της μεσογειακής οικολογίας φυτών. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρόλο που από τα τέλη του 2012 διαγνώστηκε με καρκίνο στον οποίο και υπέκυψε τελικά, τα τελευταία του κείμενα για το National Geographic στάλθηκαν στις 25 Αυγούστου, μια μέρα δηλαδή πριν αποβιώσει.
Νίκος Μάργαρης και Πεταλούδες της Ρόδου
Το Ν. Μάργαρη έφερε στη Ρόδο ο Σάββας Καραγιάννης, ως Δήμαρχος Ρόδου και εμείς το γνωρίσαμε το 1991, όταν τον καλέσαμε τότε στην Κοινότητα Θεολόγου. Ο τότε Κοινοτάρχης Θεολόγου Φ. Καρίκης θυμάται την πρώτη μέρα που τον παρέλαβε από το αεροδρόμιο και κατευθύνθηκαν στην Κοιλάδα των Πεταλούδων. Μόλις ο Ν. Μάργαρης αντίκρισε το πρώτο κατσίκι ζητάει επιτακτικά από το Φ. Καρίκη να γυρίσουν πίσω. Όταν εκείνος περίεργος τον ρώτησε πού πάνε ο πρώτος του απάντησε ότι πρέπει να πάνε να δούμε άμεσα το νομάρχη που ήταν τότε ο Γ. Χαραλαμπόπουλος.
Τα κατσίκια ζουν και βασιλεύουν στην Κοιλάδα
Στη συνάντηση που ακολούθησε ο Ν. Μάργαρης σε όλους τους τόνους τόνισε την απαράδεκτη κατάσταση με τα αδέσποτα κατσίκια και την ανάγκη να φύγουν από την Κοιλάδα άμεσα. Όπως καταλαβαίνει κανείς 22 χρόνια μετά και ενώ ο Ν. Μάργαρης εγκατάλειψε το μάταιο κόσμο τα κατσίκια και τα αφεντικά τους, καταστροφείς του περιβάλλοντος και του βιότοπου εξακολουθούν να βασιλεύουν στην περιοχή.
Η βλάστηση χάνεται και δεν αναπληρώνεται
Σε κάθε περίπτωση οι ενέργειες της μικρής Κοινότητας Θεολόγου για την προστασία του εντόμου άρχισαν σε συνεργασία με τον καθηγητή Ν. Μάργαρη αφού διαπιστώθηκε η μείωση του πληθυσμού του εντόμου μέσα στην Κοιλάδα για διάφορους λόγους κατά τη διάρκεια των προηγούμενων ετών. Τα αποτελέσματα άρχισαν να γίνονται ορατά σε λίγα μόλις χρόνια με τον πληθυσμό των πεταλούδων να αυξάνεται και να ανακάμπτει σε αριθμούς που είχαμε χρόνια να δούμε. Ο βιότοπος έγινε ένα από τα μεγαλύτερα οικοτουριστικά αξιοθέατα της Ευρώπης και οι επαινετικές κριτικές δεν άργησαν να έρθουν από παντού. Συγκεκριμένα, η εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» στις 6 Αυγούστου 1995 επισημαίνει: «Φέτος οι πεταλούδες της Ρόδου – όπως λένε οι ειδήμονες- έφτασαν στην περίφημη κοιλάδα αριθμούς που οι παλαιότεροι δεν θυμούνται ούτε πριν από 40 χρόνια».
Πολλοί επισκέπτες, πολλά τα έσοδα αλλά πλημμελής η συντήρηση της Κοιλάδας
Συνεργεία του BBC ήρθαν δύο φορές στην Κοιλάδα και το περιοδικό της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών αφιέρωσε όχι μόνο χώρο για άρθρο αλλά και το εξώφυλλό του. Το περιοδικό «Ελπίδα» της φιλοζωικής εταιρείας στο τεύχος 4 του 1997 κάνει αφιέρωμα στην Κοιλάδα, όμως η μεγαλύτερη διάκριση όλων έγινε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε επίσημη έκδοση των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων του 1996 περιλαμβάνει την Κοιλάδα ανάμεσα στα 36 πιο επιτυχημένα περιβαλλοντικά περιφερειακά έργα στην Ευρώπη. Το άρθρο με τίτλο «Άνθρωπος εναντίον εντόμου» καταλήγει: «Παρά το μικρό προϋπολογισμό, τα αποτελέσματα του έργου είναι τεράστια αφού έχουν επαναφέρει τον πληθυσμό του εντόμου. Το επίτευγμα είναι επίσης πηγή περηφάνιας για τον τοπικό πληθυσμό και έχει βοηθήσει να διατηρηθεί μια πηγή εισοδήματος». Πλήθος αναφορών υπάρχουν βέβαια και στον τοπικό τύπο της εποχής.
Την τελευταία φορά που επικοινώνησε η στήλη μας με το Ν. Μάργαρη ήταν το Μάρτιο του 2010 όταν αναφερθήκαμε για άλλη μια φορά στα προβλήματα της Κοιλάδας. Τότε ο Ν. Μάργαρης δεν είχε διστάσει να χαρακτηρίσει την Κοιλάδα αγελάδα που αρμέγουμε χωρίς να ταΐζουμε.
Για άλλη μια φορά επεσήμανε τα απλά πράγματα που πρέπει να γίνουν για να σωθεί η Κοιλάδα και δεν είναι άλλα από την απομάκρυνση των κατσικιών, την ανανέωση της βλάστησης και τη διατήρηση του μικροκλίματος και της ηρεμίας στην Κοιλάδα. Δήλωσε μάλιστα ότι έτσι όπως είναι τα πράγματα δε θα τον ενδιέφερε να ασχοληθεί ξανά με το θέμα.
Βέβαια το Φεβρουάριο του 2011 ο Ν. Μάργαρης βρέθηκε ξανά στο νησί μας όπου και είχε συνάντηση με τον αντιπεριφερειάρχη Φ. Χατζηδιάκο ο οποίος ανακοίνωσε την ίδρυση βοτανικού κήπου στο νησί. Φυσικά βοτανικό κήπο δεν είδαμε ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι δαπανήθηκαν και αρκετές χιλιάδες ευρώ τα οποία βέβαια δεν πρόκειται να ξαναδούμε.
Επίλογος
Όπως καταλαβαίνετε από τα παραπάνω το όραμα του Ν. Μάργαρη να καταστεί η Κοιλάδα ένας σημαντικός οικοτουριστικός προορισμός, ένα σημαντικός δηλαδή και προστατευόμενος βιότοπος ο οποίος θα προσφέρει εισόδημα αλλά και περηφάνια στην τοπική κοινωνία, κινδυνεύει άμεσα. Αντί λοιπόν γνα αξιοποιείται η επιστημονική γνώση και εμπειρία των ειδικών τους οποίους εμείς οι ίδιοι καλούμε για να μας δώσουν τα φώτα τους, και παρόλο που ο τουρισμός για να είναι βιώσιμος πρέπει να προστατευτεί το περιβάλλον, όπως ακόμα και οι μεγάλοι τουριστικοί πράκτορες δηλώνουν (βλέπε δηλώσεις υψηλόβαθμων στελεχών της TUI στην Κω) , ια άλλη μια φορά εμείς έχουμε βαλθεί να το ξεκάνουμε. Όμως και τα τεράστια ποσά που προέρχονται από προγράμματα και έσοδα δε φαίνεται να αξιοποιούνται για την προστασία αυτών των περιοχών αλλά αντίθετα κατευθύνονται στο «ανάποδο χωνί» των δημοτικών εσόδων.
Για τους λόγους αυτούς θα επανέλθουμε ακόμα μια φορά στο επόμενο φύλλο όπου και θα περιγράψουμε ξανά την άσχημη κατάσταση της Κοιλάδας και της ευρύτερης περιοχής.
