Ιερά Μονή του Πανορμίτη Σύμης - Ιστορική αναδρομή 1821-1948

Από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, όπως πληροφορούμαστε από τις πηγές αυτής της εποχής και ιδιαίτερα από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς τους Κολασσαείς, στην Φρυγία της Μ. Ασίας (απέναντι ακριβώς απ τη Σύμη) ακμάζει η αίρεση της Αγγελολατρείας.

(Πρέσβευε στη λατρεία προς τους Αγγέλους, αφού οι άνθρωποι είναι ανάξιοι για να απονέμουν άμεσα λατρεία στο Θεό.)

Υπό την επίδραση αυτής, δημιουργούνται και στη Σύμη κέντρα λατρείας και παρατηρείται μία ροπή της τοπικής ευσέβειας προς τους Αγγέλους. Οι πυρήνες αυτοί παραμένουν, και όταν η αίρεση σβήνει, αποδίδονται στην Ορθόδοξη λατρεία.

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το ότι στο νησί σήμερα υπάρχουν εννέα συνολικά μοναστήρια επ ονόματι του Ταξιάρχου Μιχαήλ, τα οποία αντιστοιχούν στα ισάριθμα αγγελικά τάγματα.

Το μεγαλύτερο απο αυτά είναι του Πανορμίτη, που βρίσκεται στο νότιο άκρο του νησιού χτισμένο στο μυχό ενός πανέμορφου όρμου, του «Πανόρμου», από τον οποίο πήρε και την ονομασία του.

Κατά την παράδοση, η ανέγερση ναού στο σημείο εκείνο, έγινε όταν σκάβοντας «η Μαριώ του Πρωτενιού» μία ευλαβής Συμαία, βρήκε μία μικρή εικόνα του Ταξιάρχου Μιχαήλ, της οποίας κατοικία υπήρξε ο πρώτος ναός.

Ο σημερινός, είναι κτίσμα του ΙΗ΄ αιώνος συγκεκριμένα του 1783 όπως μαρτυρά η εντοιχισμένη εξωτερικά μαρμάρινη επιγραφή.

Πρόκειται για μία ευρύχωρη μονόκλιτη Βασιλική με δύο εσωτερικά σταυροθόλια, η οποία τυγχάνει εξ ολοκλήρου κατάγραφη.

Η αγιογράφηση πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τη σαφή μαρτυρία της κτιτορικής επιγραφής το 1792 από τους αυτόχθονες αγιογράφους Ιερομόναχο Νεόφυτο και Κυριάκο Καρακωστή.

Θαύμα υπομονής και επιδεξιότητας αποτελεί η περισπούδαστη και περίτεχνη κατασκευή του εξαιρετικού ξυλόγλυπτου τέμπλου, το οποίο είναι έργο του μεγάλου Κώου τεχνίτη Δράκου Ταλιαδούρου. Αυτό άρχισε να κατασκευάζεται το ίδιο έτος με τον ναό, ολοκληρώθηκε δε το 1787.

Δέος όμως προκαλεί η εφέστια θαυματουργή Εικόνα του Ταξιάρχου Μιχαήλ, η οποία κατέχοντας φυσικές διαστάσεις, επισκοπεί στο χώρο του Καθολικού.

Υψηλής τέχνης είναι και το εξ ολοκλήρου ασημένιο και ανάγλυφο επικάλλυμα, το οποίο προσδίδει επιπλέον λαμπρότητα και αίγλη στη φωτοφόρο μορφή του Μεγίστου Αρχαγγέλου.

Τούτο φιλοτεχνήθηκε από τον αργυροχόο Ιωάννη Πελοπονήσιο το 1724 με δαπάνες όλης της κοινότητας της Σύμης, όπως μαρτυρά το ιαμβικό επίγραμμα πού σώζεται στο ξίφος που βρίσκεται στο δεξί χέρι του Ταξιάρχη.

Ο Αρχάγγελος εικονίζεται ολόσωμος, επιβλητικός και θριαμβευτής, έχοντας αποτυπωμένη στην θεϊκή μορφή του ουράνια γαλήνη και υπερκόσμια γλυκύτητα. Κάτω από τα πόδια του κείτεται ανθρώπινο πτώμα, την ψυχή του οποίου με μορφή βρέφους κρατά ο Αρχάγγελος με το αριστερό χέρι, υπενθυμίζοντας έτσι την ιδιότητά του ως ψυχοπομπού Αγγέλου.

Πάνω από την κεντρική πύλη της Μονής βρίσκεται το περίφημο καμπαναριό του Πανορμίτη, κτίσμα του 1911 πού συγγενεύει με ρωσικά καμπαναριά όπως π.χ. της Λαύρας Ζαγκόρσκ.

Διακεκριμένος αρχιτέκτων γράφει: «Το καμπαναριό πανύψηλο τινάζεται στην είσοδο του μοναστηριού μπαρόκ και αναγέννηση ισοζυγιάζονται απάνω του... κέντρο και επίκεντρο μιας ειρήνης από θάλασσα και πεύκο και μιας ιαχής στον άνεμο».