Η αστροφυσικός Ελένη Χατζηχρήστου μιλά για τη Σχολή Αστρονομίας στη Ρόδο, για τα μυστήρια του σύμπαντος, τους εξωγήινους, τα ταξίδια στον Αρη - Μια συνέντευξη στην εφημερίδα ΓΝΩΜΗ

Μια αστροφυσικός στη Ρόδο! Από την ΝΑΣΑ, τη Χιλή, στο Αστεροσκοπείο Αθηνών και τώρα στο νησί μας! Η αστροφυσικός Δρ Ελένη Χατζηχρήστου που το 2011 είχε ανακηρυχτεί μία από τις 13 γυναίκες ρόλους-μοντέλα επιστημόνων της Ευρώπης βρίσκεται στη Ρόδο και συνεργάζεται με το Αστεροσκοπείο της Ρόδου «Εύδημος» και το Κολλέγιο Ρόδου. Ετοιμάζει ήδη τη πρώτη Σχολή Αστρονομίας στο νησί για να μας ξεναγήσει στα μυστήρια του Σύμπαντος.
Η Ελένη Χατζηχρήστου παραχωρεί σήμερα μια άκρως ενδιαφέρουσα συνέντευξη στη Γνώμη και μιλά για τα σχέδια της στη Ρόδο αλλά και για όλα αυτά που μας απασχολούν, από την ζωή του σύμπαντος, τους εξωγήινους μέχρι τις αποστολές που ετοιμάζονται στον Αρη…
«Οι άνθρωποι πάντα γοητεύονται από την αστρονομία και τα μυστήρια του Σύμπαντος» σημειώνει η κ. Χατζηχρήστου αναφερόμενη στη Σχολή Αστρονομίας που θα ξεκινήσει την λειτουργία της τέλη Μαρτίου μέσα από την οποία θα δοθεί η ευκαιρία σε όσους το θελήσουν να μυηθούν στον Ηλιο, τους κομήτες, τους μακρινούς γαλαξίες και όλα αυτά που φαίνονται τόσο μακρινά για τους περισσότερους από εμάς.
Η κ. Χατζηχρήστου μας μιλά για την απεραντοσύνη του σύμπαντος αλλά με άρρηκτη σύνδεση με τον άνθρωπο, μια σχέση γοητευτική και σε πολλά άγνωστη… Το σύμπαν έχει ηλικία, θα έχει τέλος; Η αστροφυσικός μας απαντά: «Το Σύμπαν συνεχώς εξελίσσεται, τίποτε δεν είναι στατικό. Με τις γνώσεις που έχουμε σήμερα, πιστεύουμε οτι το Σύμπαν θα συνεχίσει να διαστέλλεται, και μάλιστα επιταχυνόμενο, οδεύοντας προς ένα «θερμικό θάνατο».
Και με τους εξωγήινους τι γίνεται, υπάρχουν; «Προσωπικά πιστεύω οτι είναι απίθανο να είμαστε η μόνη ευφυής μορφή ζωή σε ένα αχανές Σύμπαν ηλικίας δισεκατομμυρίων ετών. Όμως δεν πιστεύω οτι υπάρχουν εξωγήινοι που, όπως στις ταινίες, μας επισκέπτονται με ιπτάμενους δίσκους και επιζητούν την φιλία ή τον θάνατό μας».
Αναφέρεται τέλος και στις αποστολές που ετοιμάζονται, στα επόμενα χρόνια, προς τον  πλανήτη Αρη και δηλώνει το ενδιαφέρον της για ένα τέτοιο «ταξίδι»! «Είναι νομίζω αναπόφευκτο να φύγουμε κάποια στιγμή από τον πλανήτη μας….Πάνω απ’όλα είναι η άσβεστη δίψα του ανθρώπου να ανακαλύψει, να περιπλανηθεί, να συναντήσει το άγνωστο. Ελπίζω μόνο αυτές οι αποστολές αποίκησης να γίνουν αρκετά συχνές στο σχετικά εγγύς μέλλον, για να δηλώσω συμμετοχή…»


1.    Μια αστροφυσικός με διεθνή καριέρα σαν εσάς πως βρέθηκε στη Ρόδο;
Έζησα και εργάστηκα ως ερευνήτρια σε πολλές χώρες για 18 χρόνια, ώσπου το 2004 αποφάσισα τελικά να γυρίσω στην Ελλάδα και να εγκατασταθώ. Τα πράγματα βέβαια δεν είναι ρόδινα ούτε στην έρευνα ούτε γενικά στον ακαδημαϊκό τομέα στη χώρα μας, και σίγουρα υπολειπόμαστε κατά πολύ σε χρηματοδότηση σε σχέση με το εξωτερικό. Σε μεγάλο βαθμό πρέπει να είναι κανείς δημιουργικός, εφευρετικός σχεδόν θα έλεγα, για να μπορέσει να βγάλει τα προς το ζην ενώ παράλληλα συνεχίζει να κάνει το επάγγελμα που του αρέσει. Έτσι η καριέρα μου στράφηκε περισσότερο προς την εκπαίδευση και την διάδοση της επιστήμης από το 2004 και μετά, ενώ συνέχισα να παραμένω ενεργή στον τομέα της αστρονομίας με πολλαπλούς τρόπους και συνεχείς συνεργασίες με το αστεροσκοπείο της Αθήνας και πρόσφατα και με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Στην Ρόδο ήλθα αρκετές φορές από τότε που επέστρεψα στην Ελλάδα. Πάντα γοητευόμουν τόσο πολύ από το νησί σας που έψαχνα να βρω ευκαιρίες για να το επισκέπτομαι συχνότερα. Το καλοκαίρι του 2012 διοργάνωσα σε συνεργασία με δύο φίλες (την εικαστικό Ελένη Πολχρονάτου και τη φωτορεπόρτερ Μάρω Κουρή) την εκδήλωση «Εκόνες της Σκέψης Ψευδαισθήσεις του Σύμπαντος» στο Κατάλυμα της Γαλλίας, που περιλάμβανε πολυπροβολές, εκθέσεις και διαλέξεις. Έμεινα τότε 10-12 μέρες στη Ρόδο και έκτοτε άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την μετάβασή  μου στη Ρόδο.. Η ευκαιρία παρουσιάστηκε όταν το Αστεροσκοπείο της Ρόδου «Εύδημος» (που ανήκει στον Στράτο Κουφό) «μετοίκησε» στο Κολλέγιο Ρόδου για να συνδυαστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η επιστήμη της Αστρονομίας με την εκπαίδευση και την έρευνα. Τον Οκτώβριο του 2013 ήλθα λοιπόν στη Ρόδο  και άρχισα να εργάζομαι στο Κολλέγιο Ρόδου ως υπεύθυνη Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης με σκοπό να δοθεί μια ώθηση στην Αστρονομία στο νησί και ταυτόχρονα να δημιουργηθεί περαιτέρω ανάπτυξη στο Κολλέγιο και να ανοιχθούν νέοι ορίζοντες στην εκπαίδευση.
2.Ετοιμάζετε σχολή Αστρονομίας...Για δώστε μας μια εικόνα...
Μια από τις δραστηριότητες σχετικές με την Αστρονομία που προγραμματίζουμε, είναι η πρώτη Σχολή Αστρονομίας στη Ρόδο. Θα περιλαμβάνει μια σειρά 10 τεράωρων διαλέξεων  που θα καλύπτουν μεγάλο εύρος θεμάτων: από τον Ήλιο, τους πλανήτες και τους κομήτες, ως τα άστρα και τον κύκλο της ζωής τους, τους μακρινούς γαλαξίες, την σκοτεινή ύλη και την κοσμολογία που μας διαφωτίζει γιατην αρχή του κόσμου και το πιθανό τέλος του Σύμπαντος. Για τους μυημένους ή εκείνους που απλώς ενδιαφέρονται, θα υπάρχουν επί πλέον πρακτικά μαθήματα χρήσης τηλεκοπίων και αστροφωτογραφίας. Επίσης θα οργανώσουμε βραδιά αστροπαρατήρησης με τηλεσκόπια του αστεροσκοπείου Εύδημος καθώς και ομιλίες διακεκριμένων επιστημόνων, ανοιχτές για το κοινό της Ρόδου. Η σχολή αστρονομίας απευθύνεται στον μέσο άνθρωπο που δεν γνωρίζει πολλά πράγματα (ή και τίποτα απολύτως) σχετικά με την αστρονομία, αλλά έχει το ενδιαφέρον να μάθει γι’ αυτά. Απευθύνεται τόσο σε μαθητές όσο και σε ενήλικες, μια που δεν απαιτούνται ιδιαίτερες γνώσεις φυσικής ή μαθηματικών. Τα θέματα καλύπτονται με ακρίβεια και πληρότητα, αλλά με γλώσσα κατανοητή, χρησιμοποιώντας εικόνες, βίντεο και άλλα οπτικο-ακουστικά μέσα. Σκοπός πάνω απ’ όλα είναι να ζήσουν μια εμπειρία ευχάριστη και δημιουργική. Ειναι δυνατόν να παρακολουθήσει κανείς όλο τον κύκλο μαθημάτων (κάτι που συστήνω για να μπορέσει να αποκτήσει σφαιρική άποψη και να παρακολουθεί πιο εύκολα τις διάφορες έννοιες) ή μεμονωμένα μαθήματα, ανάλογα με τον χρόνο που διαθέτει κανείς. Η Σχολη Αστρονομίας θα ξεκινήσει προς τα τέλη Μαρτίου και θα ολοκληρωθεί προς τις αρχές Ιουνίου, καλύπτοντας 10 Σάββατα (εκτός της περιόδου των διακοπών του Πάσχα) 4 ώρες κάθε φορά.Η έναρξη της Σχολής Αστρονομίας θα γίνει το Σάββατο 29/03/2014
3. Τι ενδιαφέρον έχει αλήθεια αυτή η σχολή για  έναν μέσο άνθρωπο;
Οι άνθρωποι πάντα γοητεύονται από την αστρονομία και τα μυστήρια του Σύμπαντος. Ζούμε πλέον σε μια «διαστημική» εποχή και μπορούμε να απαντήσουμε ή τουλάχιστον να προσεγγίσουμε πολλά από αυτά. Επίσης πολύ συχνά τα αστρονομικά φαινόμενα γίνονται αντικείμενο παρερμηνείας και παρεξηγήσεων (παράδειγμα η αστρολογία, οι «εξωγήινοι», οι υποτιθέμενοι ιπτάμενοι δίσκοι, κλπ). Κάποιος που θα παρακολουθήσει τη Σχολή Αστρονομίας κατ’αρχάς θα πληροφορηθεί για πάρα πολλά από τα ζητήματα που τον ενδιαφέρουν και τον γοητεύουν. Ταυτόχρονα, θα αντιληφθεί τις παρερμηνείες και θα τοποθετήσει στην σωστή τους διάσταση τα διάφορα ουράνια φαινόμενα. Τέλος, η Αστρονομία λειτουργεί μερικές φορές σχεδόν σαν ψυχοθεραπεία: αντιλαμβανόμενος την απεραντοσύνη του Σύμπαντος και την άρρηκτη σύνδεση του ανθρώπου με τον κόσμο που τον περιβάλλει τόσο στο χρόνο όσο και στο χώρο, αποκτά κανείς μια άλλη οπτική για την καθημερινότητα, τον εαυτό του, ακόμη και το νόημα της ύπαρξής του. Επί πλέον, οι ερασιτέχνες αστρονόμοι και οι άνθρωποι που τους αρέσει να κοιτούν τον ουρανό με κιάλια ή τηλεσκόπια ή και να τον φωτογραφίζουν, θα μάθουν να «βρίσκουν τον δρόμο τους» ανάμεσα στα άστρα, πώς να χρησιμοποιούν ένα τηλεσκόπιο και πώς να αποτυπώνουν με εξαιρετικό τρόπο τα θαυμάσια ουράνια αντικείμενα στη φωτογραφική τους μηχανή.
4. Τι μπορούμε να πούμε σήμερα γύρω από τα μυστήρια του σύμπαντος; Το σύμπαν θα υπάρχει στο διηνεκές;
Ζούμε σε μια θαυμαστή εποχή. Πριν από μισό περίπου αιώνα σπάσαμε τα όρια του πλανήτη μας και από τότε δεν σταματήσαμε να επεκτεινόμαστε όλο και πιο μακριά, στο χώρο και στο χρόνο. Τα νέα υπερσύγχρονα τηλεσκόπια έδωσαν διαστάσεις, χρώμα και ταυτότητα σε ουράνια αντικείμενα που για αιώνες νομίζονταν φωτεινά σημεία, μυστήρια που σηματοδοτούσαν ένα ακατανόητο Σύμπαν. Λύσαμε πολλά από τα ερωτήματα που φάνταζαν άλυτα και είδαμε πίσω στο χρόνο, στην αρχή της δημιουργίας του κόσμου. Κάνουμε καθημερινά άλματα στην επιστήμη και προοδεύουμε με γοργούς ρυθμούς. Φυσικά υπάρχουν τα όρια του ανθρώπινου μυαλού και τα όρια της ανθρώπινης γνώσης τα οποία ενδεχομένως ποτέ δεν θα ξεπεράσουμε. Το Σύμπαν όπως το γνωρίζουμε, κάποια στιγμή θα πάψει να υπάρχει. Το Σύμπαν, όπως και οτιδήποτε άλλο υπάρχει μέσα του, συνεχώς εξελίσσεται, τίποτε δεν είναι στατικό. Με τις γνώσεις που έχουμε σήμερα, πιστεύουμε οτι το Σύμπαν θα συνεχίσει να διαστέλλεται, και μάλιστα επιταχυνόμενο, οδεύοντας προς ένα «θερμικό θάνατο.
5. Θα ήθελα να μας πείτε και για τους εξωγήινους...Υπάρχουν η όλα αυτά που διαβάζουμε κινούνται στη σφαίρα της φαντασίας; Εχω διαβάσει σε συνέντευξη σας να μιλάτε για το εύρημα του ανθεκτικού βακτηρίου....
Στις μέρες μας δίνεται για πρώτη φορά η ευκαιρία να διερευνήσουμε αν υπάρχουν και άλλοι κατοικήσιμοι κόσμοι πέρα από τον δικό μας. Έχουμε ήδη ανακαλύψει εκατοντάδες πλανήτες που ανήκουν σε άλλα ηλιακά συστήματα πέρα από το δικό μας, μερικοί εκ των οποίων έχουν παρόμοιο μέγεθος με τη Γη. Θεωρητικά λοιπόν θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν (ή να έχουν φιλοξενήσει) κάποια στιγμή ζωή, έστω και σε μορφή πολύ διαφορετική από την γήινη. Πως όμως μπορούμε να πιθανολογήσουμε για την ύπαρξη ευφυούς ζωής και αλλού στο Σύμπαν; Μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε και να υπολογίσουμε τις πιθανότητες να συμβεί κάτι τέτοιο. Προσωπικά πιστεύω οτι είναι απίθανο να είμαστε η μόνη ευφυής μορφή ζωή σε ένα αχανές Σύμπαν ηλικίας δισεκατομμυρίων ετών. Όμως δεν πιστεύω οτι υπάρχουν εξωγήινοι που, όπως στις ταινίες, μας επισκέπτονται με ιπτάμενους δίσκους και επιζητούν την φιλία ή τον θάνατό μας. Ο χώρος και ο χρόνος στο Σύμπαν μας είναι τόσο αχανείς, που θα ήταν σχεδόν απίθανο να συναντηθεί ο (τόσο σύντομος) πολιτισμός μας με κάποιον άλλο, στην ίδια περιοχή του χωρόχρονου..  
6. Τι συγκινήσεις δίνει η ενασχόληση με την αστρονομία;
Όπως σας είπα και πριν, η αστρονομία είναι μια ιδιαίτερη επιστήμη που ανταποκρίνεται στις πιο βαθιές υπαρξιακές μας ανησυχίες και ο έναστρος ουρανός αποτελεί ίσως το πιο επιβλητικό θέαμα που μπορούμε να συναντήσουμε. Ως τέτοια δεν μπορεί παρά να είναι μια ευχάριστη μυσταγωγία ή ενασχόληση με την αστρονομία. Προσωπικά εργάστηκα σε ορισμένα από τα πιο εκπληκτικά αστεροσκοπεία του κόσμου, ξεκινώντας από το Νότιο Ευρωπαϊκό Αστεροσκοπείο στις Χιλιανές Άνδεις όπου έζησα δύο χρόνια, ώς τις πανύψηλες βουνοκορφές  της Χαβάης όπου έχει εγκατασταθεί ένα από τα μεγαλύτερα αστεροσκοπεία του κόσμου, απέναντι ακριβώς από το εκρηκτικότερο ηφαίστειο της Γης. Οι εμπειρίες, το θέαμα και κυρίως η αίσθηση του πάνλαμπρου ουρανού σε μια κατασκότεινη νύκτα που σε κάνει να νοιώθεις οτι ίπτασαι σχεδόν στο διάστημα παρά οτι πατάς στη Γη, είναι κάτι ανεπανάληπτο που δεν μπορεί να κατανοήσει κανείς παρά μόνο αν το ζήσει ο ίδιος.
7. Ποια είναι η άποψη σας για αυτή την αποστολή αποίκησης στον Αρη; Ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή στη Γη...
Είναι νομίζω αναπόφευκτο να φύγουμε κάποια στιγμή από τον πλανήτη μας, για πολλούς λόγους: περιορισμένες πλουτοπαραγωγικές πηγές, κλιματολογικές συνθήκες που μοιραία θα αλλάξουν, ακόμη και το αίσθημα αυτοσυντήρησης της ζωής στην (όχι απίθανη) περίπτωση καταστροφικής πρόσκρουσης στον πλανήτη μας ενός κομήτη ή αστεροειδή στο μέλλον. Αλλά πάνω απ’όλα είναι η άσβεστη δίψα του ανθρώπου να ανακαλύψει, να περιπλανηθεί, να συναντήσει το άγνωστο. Ελπίζω μόνο αυτές οι αποστολές αποίκησης να γίνουν αρκετά συχνές στο σχετικά εγγύς μέλλον, για να δηλώσω συμμετοχή..