Ημέρα του Περιβάλλοντος και ένας Μύθος του Αισώπου. Ο άνθρωπος ανακάλυψε τις επετειακές μέρες, για να φεύγει από τα καθημερινά του προβλήματα και χρησιμοποιώντας τη λογική του να οδηγείται σε πνευματικές αναζητήσεις ή προσευχές. Η μέρα περιβάλλοντος μας χρησιμεύει για να προβληματιστούμε γύρω από την βασικότερη αιτία ύπαρξής μας, τον χώρο και το χρόνο, που μας γέννησε και μας τροφοδοτεί. Επειδή η επιστήμη δεν μπορεί να απαντήσει επαρκώς στο ζητούμενο θα καταφύγω στο μύθο. Ο Μυθικός Λόγος, διηγείται την ηθική και την αισθητική της ανθρώπινης παιδείας. Φαίνεται να αυθαιρετεί και να αντιμάχεται την πραγματικότητα. Ο Μυθικός Λόγος όμως είναι μια κιβωτός, που μέσα της προϋπάρχουν κρυμμένες, σε πολυσήμαντες μορφές όλες οι πρωτογενείς έννοιες, που δεν τις δίνουμε σημασία στη καθημερινότητά μας, γιατί πιστεύουμε ότι τις γνωρίζουμε καλά. Ξεχνούμε ότι αυτές οι έννοιες είναι αποστάγματα χιλιάδων χρόνων ανθρώπινης σκέψης και εμπειρίας, που μπορεί να μην είναι η αλήθειες, αφού αυτές πάντα μας ξεφεύγουν, αλλά είναι ο κόσμος μας μέσα στον οποίο ζούμε, είναι το περιβάλλον μας. Άμα μας ρωτήσει κανείς τι είναι ο χρόνος, θα είμαστε σίγουροι πως το ξέρουμε. Αν προσπαθήσουμε όμως να εξηγήσουμε στον εαυτό μας τι είναι χρόνος, σίγουρα δεν θα τα καταφέρουμε. Είναι κάτι που τρέχει, αλλά σίγουρα δεν είναι σαν το ποτάμι, είναι κάτι που υπάρχει, αλλά σίγουρα δεν είναι ένα δένδρο, είναι σίγουρα κάτι που υπήρξε, αλλά δεν ξέρουμε τι, εκτός από το γεγονός που έχει χαραχτεί στο νου μας. Ήμασταν σίγουροι για το μέλλον που περιμέναμε, το οποίο είτε έχει γίνει παρελθόν, είτε είναι παρόν, είτε είναι ακόμη μέλλον. Παρόλα αυτά, το τι ακριβώς είναι ο χρόνος δεν μας έρχεται στο νου. Είναι πιο απλό να πιστεύουμε πως είναι ένας άνθρωπος, που κάθε χρόνο γεννιέται και στο τέλος του γερνάει, φεύγει και έρχεται ένας άλλος, ο καινούργιος χρόνος. Ο Αίσωπος με τους μύθους του, μας περιγράφει το περιβάλλον στηριγμένος στην ελληνική παιδεία, που απλοποιεί τα σύνθετα φαινόμενα της φύσης και τα φέρνει στην ανθρώπινη διάσταση. Είναι αυτός που δίδαξε τον κόσμο να αντιμετωπίζει την πολυπλοκότητα, την χαοτική πραγματικότητα με μια θεσπέσια απλότητα, μετατρέποντας την σε καθημερινότητα. Αν μελετήσουμε έναν μύθο του στη τύχη: «Ο Βοριάς και ο Ήλιος», θα δούμε με πόση έμφυτη γνώση μας διηγείται κοσμογονικά γεγονότα με μια απίστευτη απλότητα. Κατά το μύθο, ο απρόσιτος Ήλιος περπατά στο δρόμο, παρέα με τον Βοριά και συζητούν διαφωνώντας. Ο Ήλιος και ο Βοριάς πρέπει να ξεκαθαρίσουν μια διαφορά τους, ποιος είναι ο δυνατότερος και το μοναδικό ον που μπορεί να εκφραστεί και να κρίνει είναι ο άνθρωπος. Όλα στη φύση δεν έχουν λόγο να υπάρχουν χωρίς τον άνθρωπο, αφού είναι το σημείο αναφοράς του κόσμου και χωρίς τις αισθήσεις του δεν υπάρχει τίποτε. Είναι και οι δυο πεισματάρηδες και ψάχνουν να βρουν έναν οδοιπόρο, τον πρώτο τυχόντα, ώστε η απόφασή του να είναι δίκαιη. Ο χρόνος χάνεται στη διήγηση, αφού κατά τον μύθο ο Ήλιος και ο Βοριάς συζητούν μέρες, λες και δεν βρίσκονται πάνω στη γη εκατομμύρια χρόνια. Ο Ήλιος γνωρίζει τη ήρεμη δύναμη του, είναι πιο σοφός από όλους σε αυτό το κόσμο, ενώ ο Βοριάς, που ξεριζώνει τα δένδρα με τη φούρια του, δεν σκέπτεται και πολύ. Έχει μεγάλη εντύπωση για τον εαυτό του και προτρέχει, υπερεκτιμώντας τη δύναμή του. Το ρούχο του ανθρώπου, που είναι το γνώρισμά που τον ξεχωρίζει από τα ζώα, είναι το κριτήριο της αποδοχής. Αν ο άνθρωπος βγάλει το ρούχο του και αφήσει τον εαυτό του απροστάτευτο στο έλεος της δύναμης του ενός εκ των δύο, θα αποδείξει την πλήρη υποταγή του. Ο Ήλιος γνωρίζει ήδη το αποτέλεσμα, το θεωρεί δεδομένο και άρα αφήνει το προβάδισμα στον άνεμο. Ο Βοριάς δεν μπορεί να είναι φιλικός με τον άνθρωπο, που από τη φύση του τον αναγκάζει να προφυλαχθεί. Δεν θα μπορούσε ποτέ ο άνθρωπος να βγάλει τα ρούχα του και να δοθεί στην ανελέητη δύναμή του. Ενώ μόλις ο Ήλιος ανεβαίνει στον ορίζοντα, δίνει στον άνθρωπο την αναγκαία δύναμη, την θαλπωρή του, που σίγουρα θα τον κάνει να βγάλει τα ρούχα του και αν φτάσει στο αποκορύφωμα, τον οδηγεί γυμνό μέσα στο νερό, αφού σε όλα είναι αναγκαίο το μέτρο. Ο μύθος μας τα διηγείται όμορφα: «Μια μέρα, και ενώ φαινόταν ότι η διαφωνία αυτή δεν θα τελειώσει ποτέ, είπε ο Βοριάς: «Σκέφτηκα κάτι! Υπάρχει τρόπος να δούμε ποιος είναι ο δυνατότερος. Θα βρούμε ένα άνθρωπο, στην τύχη, και όποιος καταφέρει να τον αναγκάσει να βγάλει τα ρούχα του θα είναι ο δυνατότερος». Ο Ήλιος βρήκε πολύ καλή την ιδέα του Βοριά και αμέσως ξεκίνησαν με σκοπό να βρουν ένα άνθρωπο. Δεν πέρασε πολύ ώρα και να! Κάποιος οδοιπόρος, ερχόταν προς το μέρος τους. Πριν τους πλησιάσει αρκετά, συμφώνησαν να ξεκινήσει πρώτος ο Βοριάς την προσπάθεια να τον γδύσει. Άρχισε τότε να φυσάει προς την κατεύθυνση του ανθρώπου. Όμως, μόλις οι πρώτες ριπές του έφτασαν τον οδοιπόρο, εκείνος σταύρωσε τα χέρια του και χαμήλωσε το κεφάλι, για να προφυλαχτεί από τον άνεμο. Ο Βοριάς συνέχισε να φυσάει αλλά ο άνθρωπος αντί να γδυθεί κούμπωσε επιμελώς το πανωφόρι του. Θυμωμένος ο Βοριάς φύσηξε πιο δυνατά, αλλά το ποθητό γι’ αυτόν αποτέλεσμα δεν ερχόταν. Αντίθετα ο άνθρωπος έβγαλε από τις αποσκευές του μια κουβέρτα και τυλίχθηκε με αυτή. Απογοητευμένος τότε ο Βοριάς, έδωσε την θέση του στον Ήλιο, για να προσπαθήσει κι εκείνος. Ο Ήλιος υψώθηκε στον ουρανό και άρχισε να λάμπει, σκορπώντας μια ευχάριστη ζεστασιά στο μέρος που προηγουμένως είχε παγώσει από το φύσημα του Βοριά. Αμέσως ο άνθρωπος έβγαλε την κουβέρτα από πάνω του και την ξαναέβαλε στις αποσκευές του. Ο Ήλιος συνέχισε τότε να λάμπει και μάλιστα δυνάμωνε σιγά σιγά την ένταση του. Αρχίζοντας να ιδρώνει τότε ο οδοιπόρος, έβγαζε σιγά σιγά τα ρούχα του, ώσπου στο τέλος ολόγυμνος και τρέχοντας, έψαχνε να βρει κάποιο δέντρο για να προφυλαχτεί, από την λάμψη του Ηλίου, στον ίσκιο του. Δέντρο δεν βρήκε, αλλά για καλή του τύχη εκεί κοντά κυλούσε ένα ποτάμι. Σε αυτό βούτηξε ο οδοιπόρος μας και κάθισε έως ότου ο Ήλιος επανήλθε στην φυσιολογική του λάμψη. Ο Βοριάς ηττημένος, γύρισε προς τον Ήλιο και του είπε: «Είσαι όντως ο δυνατότερος». Ας δούμε την άλλη όψη του νομίσματος. Για τους Έλληνες ο κόσμος, το Περιβάλλον με όλη του την έννοια, αποτελείται από τέσσερα βασικά στοιχεία, την φωτιά, τον αέρα, την γη και το νερό. Στις αναφορές αυτές κρύβονται πολύ βαθιές έννοιες, αφού αυτά αντιστοιχούν στη γνώση, στην ενέργεια, στην ύλη και στη ψυχή. Στο μύθο αυτό ο Αίσωπος μας μιλά λοιπόν για τα δύο θεμελιώδη στοιχεία της φύσης, τη γνώση και την ενέργεια. Ο άνθρωπος έχει καταφέρει σιγά – σιγά να ελέγξει την ενέργεια, αλλά δεν θα μπορούσε ποτέ να την ιδιοποιηθεί, να την κάνει κτήμα του. Είναι μεν χρήσιμη, αλλά πρέπει να προφυλάσσεται από αυτήν, να μην της παραδίδεται. Η ενέργεια είναι ένα επικίνδυνο στοιχείο για τον άνθρωπο, για την ύπαρξή του. Η χρήση της οδηγεί στην καταστροφή του, αφού καταστρέφει το περιβάλλον του, το χώρο που τον ζωογονεί. Πρέπει να προσέχει, να προφυλάσσεται από την απερίσκεπτη φούρια της. Η γνώση όμως είναι ο σύμμαχός του. Όταν η γνώση τον περιστοιχίζει δεν έχει ανάγκη από άλλες προφυλάξεις, μπορεί να αντιμετωπίσει «γυμνός» το περιβάλλον του, φτάνει να μην ξεπεράσει τα όρια. Η γνώση είναι η βασική αιτία της δημιουργίας του σύμπαντος του περιβάλλοντός του. Είναι ο «λόγος» του Ιωάννη του ευαγγελιστή, «εν αρχή ην ο λόγος». Λόγος είναι η Αιτία, το πρώτο Αίτιο. Εκείνο που έδωσε την αφορμή για την Δημιουργία και είναι εκείνο που την διατηρεί έτσι ώστε να είναι φιλική στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος όμως που δεν έχει την σωστή παιδεία, που δεν θέλει να καταλάβει ότι η γνώση δεν βοηθά στο να ελέγχεις τις κοσμογονικές δυνάμεις, θα χαθεί και από τα δύο. Ο Σωκράτης ήταν ο σοφότερος των ανθρώπων, γιατί ήξερε ότι οι γνώσεις του είναι λίγες και ότι τη γνώση πρέπει να την προσεγγίζεις με ευλάβεια, όπως όλες τις κοσμογονικές δυνάμεις. Αν πιστεύεται πως ο Αίσωπος, ένας δούλος, δεν μπορεί να σκεπτόταν έτσι, λυπάμαι γιατί κάνετε μεγάλο λάθος. Μπερδεύεστε με την σημερινή κατάντια του ανθρώπου, που όλα τα έχει κάνει ατομική υπόθεση, πολύ περισσότερο τη γνώση. Σίγουρα δεν θα γνωρίζετε για τη «συλλογική γνώση», που είναι αυτή που έφερε το ανθρώπινο γένος μέχρι εδώ, ενώ η ατομοκεντρική θα το αφανίσει από το πρόσωπο της γης στην προσπάθειά του να πρωτεύει.
ΝΙΚΟΛΟΣ ΦΑΡΜΑΚΙΔΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ
