'Ερχεται η εβδομάδα της Καρπάθου...Tου Μανώλη Δημελλά

φωτογραφία: Καλλιόπη Μαλλόφτη
-Το Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου ετοιμάζεται να κλέψει ακόμη μια φορά τις καρδιές και το μυαλό μας.

Οργανώνει το δεύτερο Κύκλο Μεταπτυχιακών Σεμιναριακών Πανεπιστημιακών Μαθημάτων Λαογραφίας στην Κάρπαθο από 19 έως 26 Απριλίου 2015. Όμως δεν είναι μονάχα τα μαθήματα, είναι οι πολλές και ιδιαίτερες εκπλήξεις, που υπόσχονται οι διοργανωτές του.

Όπως τονίζει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου, Ηλίας βασιλαράς: "Η μαντινάδα, το γλέντι, είναι η ψυχή, η σημαία της Καρπάθου και ήρθε η ώρα να την αναδείξουμε με κάθε τρόπο".

Με τη συνεργασία του Ινστιτούτου και του Καρπαθιακού Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Παιδείας του Δήμου Καρπάθου, κατεβαίνουν στο νησί και θα διδάξουν σημαντικοί καθηγητές.

Πρώτη και ξεχωριστή παρουσία εκείνη της Πρόεδρου του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Καθηγήτριας Νεοελληνικής Φιλολογίας Έρης Σταυροπούλου, ο Ομότιμος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Birmingham Χρίστος Αλεξίου, ο Ομότιμος Καθηγητής Θεατρολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Βάλτερ Πούχνερ, ο Επίκουρος Καθηγητής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γιώργος Κατσαδώρος, η Λέκτορας Κοινωνικής Λαογραφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Βασιλική Χρυσανθοπούλου και η ψυχή του Ινστιτούτου, ο Διευθυντής του, ο Μενετιάτης Καθηγητής Λαογραφίας Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης.

Η θεματολογία "ανοίγει την όρεξη" στους τυχερούς που θα ταξιδέψουν, αλλά και στους Καρπάθιους που βρίσκονται στο νησί και περιλαμβάνει: Νεοελληνική Λογοτεχνία και Ηθογραφία. Το Δημοτικό τραγούδι και συναφή θέματα. Νεοελληνικό Λαϊκό Θέατρο. Αίσωπος και Μύθοι. Λαογραφία και Διαδίκτυο. Μετανάστευση, συγκρότηση και μεταβίβαση ταυτοτήτων στην Ελληνική Διασπορά της Αυστραλίας. Το καθιστό γλέντι και ο αυτοσχέδιος ποιητικός διάλογος: παράδοση και πολιτισμική άυλη κληρονομιά της Καρπάθου (με τη συνεργασία των Μηνά Αλ. Αλεξιάδη και Ηλία Εμμ. Βασιλαρά). Καρπαθιολογία: Λαογραφικά. Λαογραφία και συγγενείς επιστήμες.

Το σύνολο των μαθημάτων είναι μοναδικό, ωστόσο από τις έξι μέρες μαθημάτων ξεχωρίσαμε δυο από αυτές. Σε εκείνες οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν "ζωντανά και αληθινά" καρπαθιακά μαθήματα πολιτισμού.

Η ιδέα κατοχυρώνεται στον Πρόεδρο του Τοπικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Ηλία Βασιλαρά, έναν άοκνο και παθιασμένο εργάτη της λαογραφίας και της Καρπάθου.

Την Πέμπτη 23 Απριλίου, όλη η ομάδα, καθηγητές και μαθητές, θα βρεθούν στον Άγιο Γεώργιο στον πανέμορφο Λευκό του Μεσοχωρίου. Εκεί και μετά από την πρωινή λειτουργία θα ζήσουν ένα αυτοσχέδιο καρπάθικο καθιστό γλέντι. Τίποτε το προγραμματισμένο, το καθιστό γλέντι θα είναι από εκείνα που γίνονται στη Χάρη του Αγιού, όπως κάθε χρόνο.

Πολλά έχουν γραφτεί για την μοναδικότητα των καρπάθικων μαντινάδων, τόσο για την αμεσότητα όσο και την αυθεντικότητα τους. Όμως αν δεν τραγουδάς χάνεις την ανεπανάληπτη ψυχική σύνδεση της ομάδας, αφού δεν μπορείς να νιώσεις το  μεγαλείο του εξαγνισμού, της επικοινωνίας και της αληθινής ανθρώπινης επαφής. Για μεγάλη τύχη του Ινστιτούτου λαϊκού πολιτισμού Καρπάθου, ο οραματιστής και διευθυντής του Μηνάς Αλεξιάδης, γνωρίζει καλά αυτό το συναίσθημα, αφού είναι και ο ίδιος γερός μαντιναδόρος!

Ακόμη και έξω από τον κύκλο των μαντινάδων, ο θεατής στην αρχή ίσως λίγο δύσπιστα βιώνει την έκσταση, τη μαγεία του γλεντιού σε όλο το μεγαλείο του.

Επόμενη ξεχωριστή στάση, που αποτελεί ακόμη μια ιδέα του Ηλία βασιλαρά και αποδέχθηκε σύσσωμο το Ινστιτούτο, η Παρασκευή 24 Απριλίου και το χωριό Όλυμπος, ο αγροτικός οικισμός της Αυλώνας και το επίνειο Διαφάνι.

Ο στόχος του ινστιτούτου είναι η "επιτόπια έρευνα" των συμμετεχόντων  με τον αυθεντικό λαϊκό πολιτισμό της Καρπάθου και μέσα από παραδοσιακά επαγγέλματα.

Το χαλκιαδειό του Λεντάκη στην Όλυμπο, το υποδηματοποιείο του Γιάννη Πρεάρη, ο αγροτικός οικισμός στην Αυλώνα, και η υφαντουργία στο Διαφάνι.

Ο καρπάθιος, αλλά και ο έμπειρος περιηγητής του νησιού γνωρίζει καλά ότι αυτά αποτελούν μονάχα την αρχή. Η εξερεύνηση και οι αναπάντεχες ζωντανές λαογραφικές ανακαλύψεις, σχεδόν σε κάθε βήμα και σε κάθε γωνιά όλων των χωριών, είναι δεδομένες για τη Κάρπαθο.

Ο Η. βασιλαράς δεν κρύβει το συναίσθημα του, είναι ενθουσιασμένος και ανυπόμονος. Οι καθηγητές, οι μεταπτυχιακοί φοιτητές όπως και όλοι οι συμμετέχοντες πρόκειται να ζήσουν μοναδικές στιγμές.

Έρχεται η εβδομάδα της Καρπάθου.

Ο δεύτερος κύκλος μαθημάτων του Ινστιτούτου έχει πολύ μεγάλη σημασία. Και είναι μονάχα η αρχή, αφού όπως περιγράφει ο Ηλίας Βασιλαράς, "σήμερα ήρθε η ώρα, είναι η κατάλληλη στιγμή για να βάλουμε την καρπάθικη μαντινάδα, το μοναδικό καθιστό γλέντι μας, στα μνημεία αύλου πολιτισμού της ΟΥΝΕΣΚΟ".   

Ας κάνουμε μια μικρή παράκαμψη,  γνωρίζεται ποιός είναι ο Ηλίας Βασιλαράς;

Το βιογραφικό του εμπνευσμένου Εσποϊτη, είναι γραμμένο από τον ίδιον με μοναδικό τρόπο.

"Γεννήθηκα στην Κάρπαθο, πρίχου εξήντα χρόνια,

μεγάλωσα, παντρεύτηκα και του Θεού η πρόνοια.

Μού’δωσε τρεις αρσενικούς γυρεύοντας τη κόρη,

που γι’ άλλους είναι εύκολο, για μένα όμως ζόρι.

Στης μάνας μου τα γόνατα, ήμαθα να χορεύγω,

μα κι’ ένα χορευτή καλό, όποτε (δ)ω, ζηλεύγω.

Λέω την γνώμη μου παντού, με πάσα ειλικρινότη,

και τη καλή προσπάθεια τ’ οχτρού μου, επαινώ τη.

Ανηορεύγω θύμησες και τις ανεστορούμαι,

ξανοίω σαν μου δείχνουσι, σαν μου μιλούν αφκρούμαι.

Γράφω, συντάζω, τρα(γ)ου(δ)ώ, κεφίζω και χορεύγω,

θυμούμαι, ονειρεύγομαι κι’ αλαργοταξι(δ)εύγω.

Δεν τους διδάσκω τους χορούς, σαν μου ζητούν, τους δείχνω,

αλλά στην Ιστορία τω, μεγάλο βάρος ρίχνω.

Ψάχνω τι λεπτομέρειες και του χορού το νάζι,

μα πρώτα το συναίσθημα κι η έκφραση με γνοιάζει.

Γι’ αυτό τα σεμινάρια, μιας ώρας ή μιας μέρας,

γεννού νόθες κατάστασες και του χορού το τέρας.

Σε βεβαιώσεις σαν μου πουν υπογραφή να βάλω,

νομίζω στα πιστεύω μου ότι πατούν το κάλο.

Γιατί κάποιοι τις έχουσι μετά για ντοκουμέντα

και άλλοι, σ’ όλους τους χορούς, πως είν’ κρυφά ταλέντα.

Ούτε με το’να συφωνώ, ούτε με τ’ άλλο όμως,

γιατί να γίνεις χορευτής, είναι μακρύς ο δρόμος.

Δείγμα, λοιπόν, ανάμνησης είν’ η υπογραφή μου

και πως στο σεμεινάριο, τούτο, μαζί σας ήμου(ν).

Και είπαμε, πολλές φορές πως πρέπει να βρεθούμε,

αν θέλομε στου χορευτή το ύψος να σταθούμε."

Ηλίας Εμμ. Βασιλαράς. Κάρπαθος, Απρίλης του 2013

Κι αν με το βιογραφικό του άφηνει απορίες με ένα πασίγνωστο τραγούδι, γραμμένο πρώτα από ψυχή και έπειτα από τα δάχτυλα του, θα επιχειρήσουμε να φωτίσουμε τον άγνωστο-πασίγνωστο καρπάθιο.

Πρόκειται για την  «Πετροπέρδικα», που τραγούδησε ο Ψαραντώνης!

"Θ’ ανεβώ στον ουρανό να ρωτήξω το Θεό

πού `σαι τση μηλίτσας μήλο α που θάμπωσες τον ήλιο

πού `σαι πετροπερδικά μου που πετάς στα όνειρά μου

Μαυρομάτα και ξανθή μου λεμονίτσα φουντωτή μου

χρόνους ψάχνω και ζαμάνια στ’ ουρανού τα μεϊντάνια

χρόνους ψάχνω, δε σε βρίσκω χρυσασκάλιστό μου ρίσκο

Είπε μου ο Θεός στ’ αυτί μου κι έκαψέ την, την ψυχή μου

πως στο θρόνο του σε θέλει να σε προσκυνούν αγγέλοι

πού `σαι πετροπερδικά μου που πετάς στα όνειρά μου".

Το τραγούδι έχει τίτλο «Θ” ανεβώ στον ουρανό», και το διασκεύασε με  τη σύμφωνη γνώμη του Ψαραντώνη, το Αυστριακό ροκ συγκρότημα «The Ash». (https://www.youtube.com/watch?v=wELXJA4QJUE).

Η Κάρπαθος κρατά τις δυνάμεις της, αντιστέκεται μέσα στη δίνη των δυσκολιών και της κρίσης.

Έχει για σύμμαχο την αγάπη των ανθρώπων της, και τον ολοζώντανο λαϊκό πολιτισμό της, που αλληλεπιδρά στην καθημερινότητα, και είναι το ξέφωτο μέσα στον σκοταδισμό επιβαλλομένων παγκόσμιων συνειδήσεων.

 (Οι φωτογραφίες είναι από τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ "Αμαρτωλά κρανία;" μια ιδέα και συν-σεναρίο του Ηλία Βασιλαρά. Ντοκιμαντέρ που έκανε πρεμιέρα στο 17ο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης).