Διαφωνώ και συνδιαλέγομαι - Του Θάνου Ζέλκα

ΔΙΑΦΩΝΩ ΚΑΙ ΣΥΝΔΙΑΛΕΓΟΜΑΙ


"Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες." - Βολταίρος.

Η διαφορετικότητα των απόψεων αποτελεί τη γενεσιουργό αιτία του διαλόγου, ο οποίος είναι η βάση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Δεν μπορεί κάποιος να αυτοπροσδιορίζεται ως υποστηρικτής της δημοκρατίας και από την άλλη να προσπαθεί να καταπνίξει αυτή τη διαφορετικότητα. Άλλωστε η σύνθεση πολλών, αρκετές φορές αντικρουόμενων, απόψεων μπορεί να δώσει μια κοινή συνισταμένη που οφελεί στο μέγιστο το κοινωνικό σύνολο.

Κάποιες φορές είναι αναγκαίο να ανατρέχουμε στα θεμελιώδη, ίσως για κάποιους αυτονόητα, ώστε να κάνουμε μια αυτοκριτική και έναν αυτοέλεγχο για τη δημοκρατικά μας ιδεώδη. Αυτό θα μπορούσε να είναι το φάρμακο για την καταπολέμηση του αυταρχισμού και της ακρότητας. Πόσο εύκολα μπορούμε να ακούσουμε μια αντίθετη άποψη και να την επεξεργαστούμε σύμφωνα με τη λογική προτού την απορρίψουμε;

Τη δεδομένη στιγμή, ευτυχώς ή δυστυχώς, πραγματοποιείται ένας τεράστιος δημόσιος διάλογος διαμέσου των κοινωνικών δικτύων. Ένα καθολικό ποσοστό πολιτών έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο και μπορεί να εκφράσει μια άποψη με το πάτημα ενός κουμπιού. Μέχρι το σημείο αυτό, από θεωρητικής άποψης πάντα, η Δημοκρατία βρήκε έναν σύγχρονο τρόπο έκφρασης.

Από κει και πέρα όμως παίρνει θέση η αναρχία και εύκολα διαπιστώνει κάποιος πόσο απαίδευτοι είμαστε στην διεξαγωγή του διαλόγου. Από τον τρόπο που διατυπώνουμε τη διαφορετικότητά μας, από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούμε για να αντικρούσουμε μια αντίθετη άποψη, από την άκριτη υιοθέτηση και αναπαραγωγή ειδήσεων που δεν έχουν διασταυρωθεί μέχρι τη φανατική υποστήριξη του οποιουδήποτε φορέα στα όρια του λεκτικού χουλιγκανισμού, φαίνεται ξεκάθαρα ότι πολλές φορές σκεπτόμαστε με βάση τα ένστικτα και όχι τη λογική.

Είναι γνωστό από τις τακτικές των συμμοριών ότι κάποιος πείθεται πολύ εύκολα μ' ένα πιστόλι στον κρόταφο. Το δύσκολο είναι να πειστεί κάποιος για την ορθότητα των επιχειρημάτων κάποιου άλλου οικειοθελώς και αυτή την άποψη να την ενισχύσει με τα δικά του επιχειρήματα. Αυτή όμως είναι και η ομορφιά της τέχνης της πειθούς.

Κάποτε αυτή η τέχνη μαζί με τη ρητορική δεινότητα ήταν προαπαιτούμενα για να μπορέσει να σταθεί κάποιος σε ένα δημόσιο αξίωμα (φυσικά μαζί με την ικανότητα και την ηθική ακεραιότητα). Στις μέρες μας αρκεί κάποιος να παρακολουθήσει μια πολιτική συζήτηση στην τηλεόραση για να καταλάβει πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Κακώς βέβαια χρησιμοποιώ τον όρο συζήτηση, διότι υποκρύπτει μια διαδικασία που προϋποθέτει να ακούσει κάποιος το συνομιλητή του και μετά να παραθέσει τη δική του άποψη.

Οι Αμερικάνοι, όσο κι αν διαφωνούμε με τη γενικότερη πολιτική τους, έχουν εντάξει στη βασική τους εκπαίδευση το διάλογο με τη διοργάνωση διαγωνισμών αντιπαράθεσης επιχειρημάτων. Είναι κάτι που εδώ φαίνεται ακόμα εξωπραγματικό. Τα σχολειά μας είναι πεδία πειραματισμών και πολιτικών αντιπαραθέσεων και αναρωτιόμαστε πολλές φορές τι έφταιξε και φθάσαμε σ' αυτό το σημείο.

Αρνούμαι να ενσκύψω στον πειρασμό των ημερών για το ποιός έχει τη σωστότερη άποψη για την οικονομία και τα δημοσιονομικά της χώρας. Με αυτή την προπαγάνδα των ηλεκτρονικών μέσων που καλλιεργεί τον διπολισμό είναι πολύ δύσκολο να απελευθερωθεί το μυαλό των πολιτών.

Είναι καιρός να καταλάβουμε ότι η ανοικοδόμηση της χώρας θα γίνει μέσα από τα σχολεία. Δεν αρκεί να δώσουμε ελεύθερο ίντερνετ στη νεολαία. Πρωτίστως πρέπει να τους δώσουμε τα εφόδια και τη γνώση. Γνώση όμως πραγματική και όχι δογματική. Γνώση κριτική που θα ανοίγει τους ορίζοντές τους. Γνώση που θα τους δίνει την αυτοπεποίθηση κάθε φορά που συναντάνε εμπόδια να μην τα αντιμετωπίζουν ως αδιέξοδα αλλά ως ευκαιρίες για την εξέλιξή τους.  



Από τη στήλη “ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ” στη ΡΟΔΙΑΚΗ της Κυριακής