Σε κάποιες χώρες του κόσμου, όταν συμβεί μια εθνική τραγωδία, η θλίψη γίνεται υποχρέωση. Στη Βόρεια Κορέα του Κιμ Γιονγκ Ουν, η χώρα βυθίζεται σε υποχρεωτικό πένθος. Τα δάκρυα γίνονται εργαλείο κοινωνικής συμμόρφωσης. Όποιος τολμήσει να γελάσει ή έστω να δείξει λιγότερη στενοχώρια, κινδυνεύει να καταλήξει σε στρατόπεδο "επανεκπαίδευσης".
Στον υπόλοιπο κόσμο δεν χρειάζονται τόσο δραστικά μέτρα. Έχουμε βρει μια πολύ πιο αποτελεσματική μέθοδο: την αδιαφορία. Γιατί να μας νοιάζει, αν η τραγωδία δεν μας αγγίζει; Αν τα θύματα βρίσκονται μακριά, σε μια άλλη πόλη, χώρα, ή ακόμα και γειτονιά;
Η αδιαφορία έχει γίνει ένα είδος τέχνης. Στα social media, η είδηση για μια πλημμύρα, έναν σεισμό, ή μια πυρκαγιά θάβεται κάτω από τις αναρτήσεις για την προσωπική ζωή ενός διάσημου προσώπου και τα στιγμιότυπα από μια συναυλία. Αν το ζήτημα δεν μας επηρεάζει προσωπικά, τότε μάλλον δεν μας αφορά. Το πένθος δεν είναι υποχρεωτικό. Η ζωή συνεχίζεται.
Ας επιστρέψουμε όμως στη Βόρεια Κορέα. Η χώρα του Κιμ είναι το απόλυτο παράδειγμα του πώς να προσποιείται κάποιος ότι νοιάζεται για ένα τραγικό συμβάν. Τα τηλεοπτικά δίκτυα δείχνουν μαζικούς θρήνους, ηθοποιοί σε ρόλο πολίτη σκουπίζουν ασταμάτητα δάκρυα και τα ηχεία στις πλατείες παίζουν λυπητερή μουσική. Εμείς, από την άλλη, κάνουμε κάτι πιο εκλεπτυσμένο. Προχωράμε παρακάτω. Δεν ήμασταν εμείς οι άτυχοι. Κάποιοι άλλοι που δεν γνωρίζαμε ήταν.
Σε επίπεδο ειλικρίνειας, αδιαμφισβήτητα νικητές είμαστε εμείς. Στη Βόρεια Κορέα, ενδόμυχα μπορεί να χαίρονται, αλλά προκειμένου να μη βρεθούν σε δυσάρεστες καταστάσεις, προσποιούνται ότι λυπούνται. Εμείς τουλάχιστον απλά είμαστε ο εαυτός μας. Αυτό που έχει ο καθένας μέσα του, το φανερώνει.
Η ειρωνεία όμως είναι πως η έννοια της ενσυναίσθησης είναι υποτίθεται η πιο σύγχρονη τάση στον δυτικό κόσμο. Γίνονται συζητήσεις για την αξία της προσφοράς και της αλληλεγγύης, οργανώνονται δράσεις και φαίνεται να υπάρχει μια τάση συμπόνοιας σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό όμως σε πάρα πολλές περιπτώσεις γίνεται για την προβολή. Μόλις κλείσουν οι κάμερες, ο κόσμος συνεχίζει να είναι όπως ήταν πάντοτε.
Ας είμαστε ειλικρινείς. Μαζική κινητοποίηση συμβαίνει μόνο όταν η τραγωδία χτυπήσει τη δική μας πόρτα. Κατά τα άλλα, υπάρχουν λίγοι πραγματικά αλτρουιστές που σπεύδουν πάντα να βοηθήσουν εκεί όπου υπάρχει ανάγκη. Αυτοί οι άνθρωποι είναι ανώνυμοι, αθόρυβοι και ουσιαστικοί. Δεν αναζητούν την προβολή ούτε περιμένουν αναγνώριση. Η ενσυναίσθηση είναι βαθιά ριζωμένη μέσα τους και δεν χρειάζονται καμία προτροπή ή εξαναγκασμό για να δράσουν.
Σε αυτό το πλαίσιο, το μεγάλο ερώτημα είναι το εξής: είναι η αδιαφορία ένα είδος ελευθερίας ή μήπως αποτελεί την πιο ύπουλη μορφή καταπίεσης; Στη Βόρεια Κορέα, η θλίψη είναι επιβεβλημένη, αλλά τουλάχιστον όλοι μοιράζονται τον ίδιο, έστω και ψεύτικο, σκοπό. Εδώ, στον "ελεύθερο" κόσμο, η απομόνωση είναι αόρατη, όμως είναι πανίσχυρη. Ο καθένας ζει για τον εαυτό του, σε μια κοινωνία που επευφημεί την ατομικότητα και την αυτονομία, αλλά ξεχνάει τη συλλογικότητα.
Την ίδια στιγμή, η αδιαφορία τροφοδοτείται από μια γενικευμένη κόπωση. Οι τραγωδίες είναι παντού: στις ειδήσεις, στις οθόνες μας, ακόμα και στις διαφημίσεις για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ο κόσμος βομβαρδίζεται καθημερινά από τόσο πόνο, που αναπόφευκτα δημιουργείται μια ψυχική πανοπλία. Είναι ένας μηχανισμός αυτοάμυνας. "Δεν μπορώ να σώσω όλο τον κόσμο", λέμε στον εαυτό μας, και συνεχίζουμε τη μέρα μας.
Η πραγματική αλλαγή δεν θα έρθει από την υποχρεωτική θλίψη, ούτε από την αδιαφορία. Θα έρθει από την αναγνώριση ότι κάθε τραγωδία, όσο μακριά κι αν φαίνεται, είναι μέρος ενός κοινού ανθρώπινου πόνου. Και έχουμε υποχρέωση, όχι από φόβο ή επίδειξη αλλά από αίσθημα δικαίου, να νοιαζόμαστε.Γιατί στο τέλος, όταν η τραγωδία χτυπήσει τη δική μας πόρτα, δεν θα θέλουμε άδειες καρδιές και σιωπή. Θα θέλουμε κάποιον να σταματήσει, να μας κοιτάξει και να πει: "Σε νιώθω". Αυτό όμως χτίζεται πριν έρθει η ώρα της κρίσης.
Από τη στήλη "ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ" στη ΡΟΔΙΑΚΗ
