Αναδυόμενες τάσεις στην επιστημονική δημοσιογραφία, του Κώστα Καστανάκη

Αναδυόμενες τάσεις στην επιστημονική δημοσιογραφία

 

  • Γιατί οι δημοσιογράφοι οφείλουν να προστατεύουν τα θέματα επιστημονικού ενδιαφέροντος

Ο Καστανάκης Κωνσταντίνος, είναι απόφοιτος της Σχολής Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Frederick, Λευκωσίας.

Μόνιμο μέλος της Ένωσης Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Πελοποννήσου - Ηπείρου - Νήσων (μέλος Π.Ο.Ε.Σ.Υ).

Ο Καστανάκης Κωνσταντίνος, δεν εργάζεται δεν συμβουλεύεται, δεν κατέχει μετοχές και δεν λαμβάνει καμία χρηματοδότηση από καμία εταιρεία ή οργανισμό που θα επωφεληθεί από αυτό το άρθρο.

 

Η επιστημονική κοινότητα βρίσκεται αντιμέτωπη  με μια σημαντική δοκιμασία. Καλείται να αντιμετωπίσει τα υψηλά επίπεδα ποσότητας έναντι της ποιότητας. Να αποφασίσει δηλαδή, αν θα διατηρήσει την ανοιχτή πρόσβαση στις ερευνητικές εργασίες χωρίς κόστος ή αν θα μεταβεί σε συνδρομητικά μοντέλα αλλά και πώς θα κρίνει την ακεραιότητα και την αξιοπιστία των δημοσιεύσεων αυτών. Εξ αρχής, η έκδοση επιστημονικών περιοδικών ακολουθούσε ένα παραδοσιακό μοντέλο συλλογής. Τη δεξαμενή αποτελούσαν τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα, με τη δημοσίευση άρθρων από ερευνητές που συνδέονταν με αυτά τα ιδρύματα, μέσω ενός απαιτητικού συστήματος αξιολόγησης από ομότιμους ερευνητές. Για να διαβάσουμε οποιεσδήποτε δημοσιευμένες μελέτες, απαιτούνταν να είμαστε συνδεδεμένοι με έναν οργανισμό που διαθέτει συνδρομή ή να πληρώσουμε ένα ακριβό τέλος, για να επιτευχθεί η πρόσβασή μας μέσα από το διαδίκτυο.  Η υπηρεσία συνδρομητικής πρόσβασης παρείχε στα ιδρύματα και τους χρήστες απεριόριστη πρόσβαση στην τρέχουσα δημοσιευμένη έρευνα, καθώς και μια διαδικασία για τη δημοσίευση και αναγνώριση της έρευνας, με στόχο τη λήψη χρηματοδότησης. Πρόκειται για την προσέγγιση που επιβάλλει μια δοκιμασία ποσότητας έναντι ποιότητας και ανοιχτής πρόσβασης. Ωστόσο, αυτό το μοντέλο, σύμφωνα με τα όσα επιμένουν αρκετοί ακαδημαϊκοί, έχει δημιουργήσει προβλήματα όπως η ακρίβεια των διαδικτυακών περιοδικών, η περιορισμένη πρόσβαση σε επιστημονικές πληροφορίες από μη συνδεδεμένους χρήστες και η χαμηλή διαφάνεια στην αξιολόγηση και τη διαχείριση της έρευνας. Η ανοιχτή πρόσβαση και η αναθεώρηση από την επιστημονική κοινότητα θεωρούνται εναλλακτικές λύσεις που αυξάνουν την προσβασιμότητα και τη διαφάνεια της έρευνας, ενώ παράλληλα ενισχύουν την αξιοπιστία και την ακρίβεια των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Επιπλέον, η αναζήτηση νέων, πιο βιώσιμων μοντέλων χρηματοδότησης θεωρείται σημαντική για τη διατήρηση της ποιότητας και της ποσότητας της έρευνας στο μέλλον. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στην ελπίδα και την πίστη των ερευνητών ότι μπορούν να βρουν καλύτερους τρόπους για να υποστηρίξουν και να αναπτύξουν την έρευνα που καθορίζει σημαντικά την εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί σημαντικές αλλαγές στο εκδοτικό τοπίο, καθώς ο αριθμός των επιστημονικών άρθρων που δημοσιεύονται αυξάνεται συνεχόμενα καθώς παρουσιάζονται νέοι ερευνητές στον χώρο της εκδοτικής βιομηχανίας. Η εμφάνιση των ανοικτών πρόσβασης περιοδικών και οι βάσεις δεδομένων, όπως το arXiv και το PLOS One, έχει ανατρέψει το παραδοσιακό μοντέλο και έχει επιτρέψει σε περισσότερους ανθρώπους να έχουν πρόσβαση στην επιστημονική έρευνα. Η εμφάνιση των ανοικτών περιοδικών έχει δημιουργήσει ένα κίνημα ανοικτής επιστήμης, με το οποίο οι ερευνητές αποφασίζουν να δημοσιεύσουν την έρευνά τους, διατηρώντας την πνευματική τους ιδιοκτησία, και συνεισφέροντας έτσι στην επιστημονική κοινότητα με τρόπο που είναι πιο προσβάσιμος στο ευρύ κοινό. Η ανοικτή πρόσβαση σε συνδυασμό  με την ανάπτυξη της τεχνολογίας άνοιξε νέους ορίζοντες για τη δημοσιοποίηση και τη διάδοση της έρευνας. Πολλοί επιστήμονες προωθούν πλέον αυτό το μοντέλο στην έρευνα, καθώς πιστεύουν ότι δημιουργεί μια πιο δίκαιη και αποτελεσματική παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Η ανοικτή πρόσβαση στην έρευνα συνεπάγεται ότι η έρευνα είναι διαθέσιμη για όλους δωρεάν, χωρίς καμία περιοριστική άδεια, παρά μόνο την αναφορά στους δημιουργούς της έρευνας. Αυτό επιτρέπει στους ερευνητές να ανταλλάσσουν πληροφορίες και ιδέες, να συνεργάζονται και να επιτυγχάνουν περισσότερα αποτελέσματα σε μεγαλύτερη κλίμακα. Σήμερα, υπάρχουν πολλά περιοδικά ανοικτής πρόσβασης που επιτρέπουν τη δημοσίευση και τη διάθεση της έρευνας σε όλους τους ενδιαφερόμενους, χωρίς την ανάγκη πληρωμής άδειας ή εγγραφής σε συνδρομητική υπηρεσία.

Τι είναι η επιστημονική δημοσιογραφία

Περιληπτικά, ο όρος αυτός προκλήθηκε από την ταχεία εξέλιξη της τεχνολογίας, της οικονομίας και της επιστήμης σε παγκόσμια κλίμακα που έχουν προκαλέσει σημαντικές κοινωνικές αλλαγές, ενώ παράλληλα έχουν επηρεάσει τον ρόλο των Μ.Μ.Ε. και της ενημέρωσης. Οι ειδήσεις επιστημονικού περιεχομένου έχουν γίνει ξεχωριστή πηγή ειδήσεων λόγω της εκτεταμένης επιστημονικής προόδου και του αντίκτυπού της στην κοινωνία. Αυτό έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη της επιστημονικής δημοσιογραφίας λόγω της ανάγκης των σύγχρονων κοινωνιών για ισόρροπη και εμπεριστατωμένη ενημέρωση σε θέματα επιστήμης.

Θεματοφύλακες οι εκπρόσωποι του Τύπου

Οι δημοσιογράφοι καλούνται να υπερασπίζονται τα επιστημονικά θέματα, γιατί η επιστημονική δημοσιογραφία αποτελεί σημαντικό μέσο ενημέρωσης και παρέχει στους αναγνώστες, τους τηλεθεατές και τους ακροατές σημαντικές πληροφορίες σχετικά με επιστημονικά ζητήματα και ανακαλύψεις. Επιπλέον, η επιστημονική δημοσιογραφία μπορεί να βοηθήσει στη διάδοση της επιστημονικής παιδείας και της επιστημονικής μεθοδολογίας, καθώς και να αντιμετωπίσει παρανοήσεις και αντιλήψεις που ενδέχεται να επηρεάζουν τη δημόσια πολιτική και την κοινή γνώμη. Επομένως, η επιστημονική δημοσιογραφία αποτελεί σημαντικό μέσο για τη διασφάλιση μιας ενημερωμένης και ευαισθητοποιημένης κοινωνίας

Το πρόβλημα της επιστημονικής δημοσιογραφίας: Πώς η ενημέρωση μπορεί να γίνει πιο αξιόπιστη και αποτελεσματική.

Από τα παραπάνω, φαίνεται ότι η επιστημονική δημοσιογραφία έχει τη σημαντική ευθύνη να παρέχει αξιόπιστες πληροφορίες στο κοινό και να επικοινωνεί την επιστημονική γνώση με τρόπο κατανοητό και ενδιαφέρον. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, όπως η ανάγκη για πιο αποδοτική επικοινωνία επιστημονικών επιτευγμάτων, η ανάγκη για πιο αξιόπιστη δημοσιογραφική κάλυψη επιστημονικών θεμάτων και η ανάγκη για αύξηση της επιστημονικής γνώσης του κοινού. Επιπλέον, η επιστημονική δημοσιογραφία αντιμετωπίζει την πρόκληση να διατηρήσει το ενδιαφέρον του κοινού για επιστημονικά θέματα σε μια εποχή όπου η προσοχή του αποσπάται συχνά από διαφορετικές πηγές ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Επιπλέον, η υπερβολική απλοποίηση και εξυπηρέτηση στερεοτύπων μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ακρίβεια και κατανόηση των συμπερασμάτων. Μια άλλη πρόκληση για την επιστημονική δημοσιογραφία είναι η δυσκολία στην επικοινωνία των επιστημονικών ευρημάτων στο κοινό. Οι επιστημονικοί όροι και οι διαδικασίες συχνά είναι δύσκολο να κατανοηθούν, καθιστώντας την αναπαραγωγή των ευρημάτων και την ενημέρωση του κοινού δύσκολη. Επιπλέον, η επιστημονική δημοσιογραφία αντιμετωπίζει συχνά προκλήσεις από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ανάπτυξη των μέσων αυτών έχει οδηγήσει στην εμφάνιση ενός μεγάλου αριθμού ιστοριών που διαδίδονται με την ανταλλαγή πληροφοριών μέσω των κοινωνικών δικτύων, ανεξάρτητα από την εγκυρότητά τους. Αυτό δημιουργεί μια ανάγκη για τη διασφάλιση της ακρίβειας και της αξιοπιστίας των ειδήσεων που διακινούνται στα νέα μέσα. Ολοκληρώνοντας το άρθρο αυτό θεωρούμε ότι η πίεση που ασκεί η επιστημονική δημοσιογραφία να προσελκύσει μεγαλύτερο ποσοστό αναγνωστών, πιθανόν να δημιουργήσει υπερβολική απλοποίηση, όπου οι πληροφορίες θα διαστρεβλώνονται για να γίνουν περισσότερο κατανοητές από το μαζικό κοινό. Σε αυτό το σημείο εγείρεται ο κίνδυνος να δημιουργηθούν λανθασμένες εκτιμήσεις των επιστημονικών ευρημάτων. Είναι σημαντικό να ανακαλύψουμε τη σημασία της επιστημονικής δημοσιογραφίας στην ενημέρωση του κοινού και την προώθηση της επιστημονικής γνώσης, με επίκεντρο την ακρίβεια και τη διαφάνεια των αποτελεσμάτων. Τότε θα έχουμε κάνει το επόμενο βήμα.

Σημ: Με βάση τις απαιτήσεις των μέσων στα οποία το παρόν δημοσίευμα θα δημοσιευθεί, έχει προσαρμοστεί για να ανταποκριθεί στις συνήθειες των μέσων αναγνωστών.

Φωτογραφικό υλικό

Προτάσεις Verena

Σε αυστηρό ύφος ο πρώην δήμαρχος Ρόδου Στάθης Κουσουρνάς απάντησε στον νυν Αλέξη Κολιάδη για τα όσα...
  Ψευδείς χαρακτηρίζει τις δηλώσεις του Αλεξάνδρου Κολιαδη, ο  πρόεδρος του Γ´...
Την έλλειψη νεφρολόγου και κέντρου αιμοκάθαρσης στο νοσοκομείο της Καρπάθου επισημαίνει σε επιστολή...
Αρχισαν τα...γαλλικά στο νέο δημοτικό συμβούλιο Ρόδου πολύ νωρίτερα απ ότι αναμενόταν!....Σε μια...