Το μεγαλείο του καρπάθικου γλεντιού δεν είναι τωρινή ανακάλυψη. Ακόμη κι αν κάποιος, που δε γνωρίζει τα ελληνικά, τύχει να βρεθεί περαστικός, σε μια γιορτή Καρπαθίων, οπουδήποτε κι αν γίνεται στον πλανήτη, δεν χρειάζεται να χορτάσει με κεράσματα και να πολυσταθεί, για να νιώσει μίαν ανείπωτη έκσταση. Να βιώσει, με τις αισθήσεις του σώματος και της ψυχής του, τη σημασία των εκφραζόμενων συναισθημάτων.Το καρπάθικο καθιστό γλέντι, ακόμη και σήμερα, παραμένει ένας τρισδιάστατος καθρέφτης, μια προβολή της ζωής!
Μια λέξη, μια στροφή από μια μαντινάδα, είναι αρκετή, για να φέρει τη χαρά και το γέλιο. Να σκορπίσει, σα τη βροχή, ψήγματα στιγμιαίας ευτυχίας! Ενώ την αμέσως επόμενη στιγμή, γίνεται ταξίδι στον πόνο, την οδύνη, για τα τυχόν χαμένα πρόσωπα, που ακόμη κι αυτά δεν απουσιάζουν, τριγυρνούν εκεί, κάπου κοντά, συμμετέχουν κι οδηγούν στην απελευθέρωση, τη διάχυση του εσωτερικού μας κόσμου, με ένα γνήσιο λυτρωτικό κλάμα. Πλέον στα καθιστά γλέντια ίσως να κλαίμε και το χαμό της παράδοσης!
Από τις σπουδαιότερες ενέργειες για την ανάδειξη του καρπάθικου γλεντιού, ήταν η πρόσφατη κίνηση της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπ. Πολιτισμού, προς τις κοινότητες των Δωδεκανησίων, μια πρόταση που είχε να κάνει με την ένταξη των ιδιαίτερων στοιχείων των νησιών στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
- Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο Άυλη κληρονομιά;
Ο όρος αναφέρεται σε παραδόσεις ή ζωντανές εκφράσεις που έχουν κληροδοτηθεί από τους προγόνους μας, όπως προφορικές παραδόσεις, παραστατικές τέχνες, κοινωνικές πρακτικές, γιορτές και τελετές, γνώσεις και πρακτικές που σχετίζονται με τη φύση και το σύμπαν ή γνώσεις και τεχνικές για δημιουργία χειροποίητων κατασκευών.
Το καρπάθικο γλέντι λοιπόν μπορεί να αναγνωριστεί ως μνημείο παγκόσμιας άυλης κληρονομιάς και έτσι να διαφυλαχθεί.
Στις 22 Γενάρη 2018, μια τετραμελής ομάδα, αποτελούμενη από την κα Βασιλική Χρυσανθοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδ. Παν. Αθηνών, μέλος της Εθνικής Επιτροπής για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της χώρας μας. Το σπουδαιότερο είναι ότι έχει πολύ καλή γνώση της Καρπάθου, αφού ο σύζυγος της κατάγεται από το χωριό Όλυμπος.
Επίσης στην ίδια επιτροπή συμμετέχει η κα Παρασκευή Γ. Κανελλάτου, Εθνομουσικολόγος και Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Ερευνητικού Κέντρου Ελληνικού Τραγουδήματος (ΕΡ.Κ.Ε.Τ.), ο κ. Ηλίας Εμμ. Βασιλαράς, ερευνητής της καρπαθιακής λαογραφίας και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Λαϊκού Πολιτισμού (Ι.Λ.Π. - σωματείο Καρπάθου), και η κα Ευμορφία Ι. Διακογεωργίου, Εκπαιδευτικός και τελειόφοιτη φοιτήτρια στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών της Λαογραφίας του Τμήματος Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α.
Η τετραμελής ομάδα, αφού επεξεργάστηκε το θέμα, κατέθεσε πρόταση για το «Καθιστό Καρπάθικο Γλέντι» στην Διεύθυνση Νεότερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΔΝΠΑΑΠΚ).
Η υπόθεση ίσως να μην είχε πάρει τις σημερινές διαστάσεις αν δεν υπήρχε μια ακόμη κίνηση, αυτή τη φορά από μια διαφορετική ομάδα, η οποία υποστήριξε μια πρόταση που διαχώριζε το νησί.
Πρόκειται για την κατάθεση φακέλου που αφορούσε το «παραδοσιακό κοινοτικό γλέντι Ολύμπου Καρπάθου»,αντί για το καρπάθικο γλέντι σε όλες τις χωροχρονικές διαστάσεις του.
Την ένσταση, σύμφωνα με το πρακτικό, υπέγραψαν:
«αυτοδιοικητικοί και συλλογικοί φορείς των ολυμπιτών Καρπάθου, καθώς και ανά την υφήλιο διάσπαρτοι Ολυμπίτες και φίλοι της Ολύμπου» και είχε ως εκκίνηση την:
«σχετική πρόταση του τότε Νομαρχιακού Συμβούλου Γιώργου Ηλ. Ζωγραφίδη, η οποία ψηφίστηκε ομόφωνα από το Δημοτικό Συμβούλιο Καρπάθου, επί Δημαρχίας Μιχάλη Χανιώτη η υπ’ αριθμόν 08/2012 επισυναπτόμενη ομόφωνη απόφαση που προέβλεπε ρητώς και κατηγορηματικώς «… τη συγκρότηση φακέλου στήριξης της υποψηφιότητας της Τοπικής Κοινότητας Ολύμπου Καρπάθου ως υποψήφιας για ένταξη στους καταλόγους Πολιτισμικής Κληρονομιάς της UNESCO …»
Σε εκτενέστατη αναφορά υποστηρίχθηκε ότι:
«το ¨παραδοσιακό γλέντι Ολύμπου Καρπάθου¨ είναι η πλέον σύνθετη και πλήρης μορφή του ελληνικού παραδοσιακού γλεντιού της νησιωτικής και παράκτιας Ελλάδας».
Μάλιστα, μεταξύ άλλων, στηρίχθηκαν στην αναφορά του Καθηγητή Εθνομουσικολογία και Πολιτισμική Ανθρωπολογία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπ. Αθηνών, Παύλου Κάβουρα, ο οποίος υποστηρίζει ότι:
«το παραδοσιακό γλέντι Ολύμπου Καρπάθου υπερτερεί όλων των άλλων μορφών γλεντιού στην περιοχή αναφοράς (που δεν περιορίζεται στο νησί της Καρπάθου) και διακρίνεται από τα υπόλοιπα όχι απλά ως μια διαφορά βαθμού αλλά ως διαφορά τάξης!»
Η ένσταση αυτή προκάλεσε συζήτηση στο Υπ. Πολιτισμού στις 14 Ιουνίου 2018, παρουσία της Διευθύντριας και του Προϊσταμένου για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά, κ. Βίλλυς Φωτοπούλου και κ. Ιωάννη Δρίνη αντίστοιχα, των μελών της Συντακτικής Ομάδας και εκπροσώπων της άποψης για το ολυμπίτικο γλέντι, αλλά και κάποιων άλλων Καρπαθίων με γνώση για θέματα του καρπάθικου γλεντιού.
Πιο συγκεκριμένα, μετά από την πολύωρη συνάντηση όλων των ενδιαφερομένων, υπήρξαν αποφάσεις που καθόρισαν την οριστική εξέλιξη του θέματος, και τα βασικά στοιχεία διαμορφώθηκαν ως εξής:
Δόθηκε το όνομα «Καρπάθικο Γλέντι» (αφαιρέθηκε η λέξη "καθιστό").
Συνέχιση της κατάρτισης του φακέλου από την υπάρχουσα τετραμελής Συντακτική Ομάδα. Επίσης τονίστηκε η ανάγκη για ενημέρωση και συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων.
Σύνταξη ενημερωτικού κειμένου από τη Βασιλική Χρυσανθοπούλου σχετικά με την «Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά», το «Εθνικό Ευρετήριο» και το «Καρπάθικο Γλέντι» σε συνεργασία με τον Παύλο Κάβουρα.
Με αυτή τη διαδικασία φαίνεται πως κλείνει η διαμάχη για την υπόθεση «κοινοτικού ολυμπίτικου γλεντιού».
Σκεφθείτε ότι σε μια άλλη περίπτωση, στην υπόθεση της ξερολιθιάς (τη τέχνη της κατασκευής κτισμάτων με πέτρες χωρίς κανένα συνδετικό υλικό) να την διεκδικούσε μόνο μια χώρα!
Για την Τέχνη της ξερολιθιάς φάκελο υποψηφιότητας, στον ίδιο κατάλογο της UNESCO, έχει υποβάλει η Ελλάδα από κοινού με τις Γαλλία, Ελβετία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Κύπρο, Σλοβενία.
Το καρπάθικο γλέντι, όπως ακριβώς και όλα τα σπουδαία και μεγάλα γεγονότα, δεν είναι σπορά πολυμήχανου εργαστηρίου, δε συντηρείται μέσα στα πανεπιστήμια, ούτε μπορεί να αναπνέει και να ζήσει μέσα από τα βιβλία και τις μελέτες των ερευνητών.
Ζει και αναπτύσσεται μέσα στις ψυχές των γλεντιστών, των μουσικών κι έπειτα όλων εμάς, των Καρπάθιων και των φίλων του νησιού, που στεκόμαστε εκστατικά, το παρακολουθούμε σα να βρισκόμαστε στην πιο όμορφη θρησκευτική τελετή.
Αρκεί μια βόλτα στο χωριό Σπόα, ανήμερα του Άη Γιάννη στις 28 Αυγούστου, στο Μεσοχώρι στο μεγάλο πανηγύρι της Βρυσιανής, σε ένα καφενείο των Μενετών τον 15Αύγουστο, στις Στες Όθους του Αγίου Παντελεήμωνα. Τα παραπάνω παραδείγματα θεωρήστε τα ως ελάχιστα δείγματα, από τα γλέντια που γίνονται σε όλα ανεξαιρέτως τα χωριά και τα μετόχια του νησιού.
Η προσπάθεια της ανάδειξης του ολυμπίτικου γλεντιού, δεν έπεισε τους ειδικούς, δεν κατάφερε να αγγίξει την πλειοψηφία της κοινωνίας. Κι αυτό γιατί δεν ανήκει σε κανέναν!
Αρκεί να θυμηθούμε τα αναρίθμητα καρπάθικα γλέντια, που ακόμη και σήμερα χωρίς αφορμή γίνονται στην Αμερική, στην Αυστραλία ή σε κάποιο σημείο του πλανήτη, όπου βρέθηκαν καρπάθιοι γλεντιστές!
Η κίνηση για το «κοινοτικό ολυμπίτικο γλέντι» ήταν μια σπουδαία ευκαιρία ενδοσκόπησης, έφερε στην επιφάνεια την αγωνία για τη διατήρηση των εθίμων της Καρπάθου.
Ο ρόλος των αιρετών, ο Δήμος και το Επαρχείο, επίσης των σημαντικών πολιτιστικών φορέων, όπως του Λυκείου Ελληνίδων, του Ινστιτούτου Λαϊκου Πολιτισμού και όλων των πολιτιστικών συλλόγων του τόπου, είναι κάτι παραπάνω από καθοριστικός.
- Άραγε πόσοι από αυτούς έχουν αντιληφθεί την αναγκαιότητα να κρατήσουμε την μουσική μας παράδοση;
- Υπάρχουν οργανωμένες δράσεις με στρατηγικό σχέδιο;
Η Όλυμπος, σύμφωνα με τον συμπατριώτη Καρπάθιο και μοναδικό Δωδεκανήσιο Λαογράφο, τον κ. Μηνά Αλ. Αλεξιάδη, παλαιότερα είχε χαρακτηριστεί ως «Λαογραφική πρωτεύουσα της Καρπάθου»!
Αυτός είναι ένας τίτλος που αξίζει να της δοθεί και είμαι σίγουρος ότι όλοι ανεξαιρέτως οι Καρπάθιοι θα τον υμνούν με ευχαρίστηση, στα γλέντια που θα εξακολουθήσουν να γίνονται σε όλα τα χωριά του νησιού. Φωτογραφία Καλλιόπη Μαλλόφτη, από καθιστό γλέντι στο χωριό Σπόα.
