Χωροταξία και Ανάπτυξη: "Γόρδιος Δεσμός" προς επίλυση ή "Οδύσσεια χωρίς Ιθάκη"; Του Σταύρου Χρ. Τσέτση, Πολεοδόμου

ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Πολιτικές για την επίλυση ενός «Γόρδιου Δεσμού» ή «Οδύσσεια χωρίς Ιθάκη»; Σταύρου Χρ. Τσέτση, Πολεοδόμου(i) Τον κρίσιμο ρόλο του χωροταξικού σχεδιασμού στην ανάπτυξη, ιδίως στις σύγχρονες προσεγγίσεις, δεν αναδεικνύουν μόνον, οι-αποτρέψιμες/ επιλύσιμες μέσω αυτού- αγκυλώσεις, που χαρακτηρίζουν (και) τα εμβληματικά επενδυτικά Σχέδια του πρώην Αεροδρομίου του Ελληνικού στην Αθήνα και της αξιοποίησης δημόσιων εκτάσεων στην Αφάντου Ρόδου. Καταδεικνύεται ευρύτερα, από τις σφοδρές αντιδράσεις στην κατάρτιση των –αναγκαίων- δασικών χαρτών και στο έλλειμμα καθορισμένων χρήσεων γης. Στερεοτυπικά, θα μπορούσε να λεχθεί, ότι η χωροταξία αποσκοπεί στο σχεδιασμό της ιστορικής εξέλιξης του αστικού φαινομένου –σε όλες τις κλίμακες- και της άρθρωσης του με το φυσικό περιβάλλον. Συνεπώς τελεί με το τελευταίο, σε σχέση αλληλοεξάρτησης. Δεν περιορίζεται ως θεσμικό υπόστρωμα, στο αναπτυξιακό τοπίο της χώρας και στην ποιότητα ζωής. Συνιστά καθοριστικό παράγοντα στην εδαφική, οικονομική και κοινωνική συνοχή, στην προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, στη διατήρηση του ιστορικού κτιριακού πλούτου –των μνημείων, των συνόλων και τόπων- στην ταυτότητα, στην ίδια την ελκυστικότητα και ανταγωνιστικότητά της. Παρ’ όλα ταύτα, οι στρεβλώσεις του υφισταμένου παθογενούς συστήματος χωροταξίας και πολεοδομίας όχι μόνον παραμένουν, αλλά εντείνονται: Ασυνέχεια προγραμματισμού, πολυνομία, παλινδρομήσεις και ασάφειες, θεσμικές ελλείψεις, σοβαρές διοικητικές αδυναμίες, «κυλιόμενη» κατανομή αρμοδιοτήτων, αδιαφάνεια και εξαιρετικά σχοινοτενείς χρόνοι υλοποίησης, αλλά και ιδεοληπτικές αγκυλώσεις και ex post δικαστικές αποφάσεις που ανατρέπουν αρχικούς σχεδιασμούς, το καθιστούν σαφώς αντιπαραγωγικό, δραματικά ατελέσφορο και σοβαρό αναπτυξιακό αντικίνητρο. Θα πρέπει να καταστεί σαφές, η αντιστροφή του επενδυτικού κλίματος, η παραγωγική ανάκαμψη, η ανατροπή των στρεβλώσεων και η μεγέθυνση οικονομικών και κοινωνικών μεγεθών, η συνοχή της κοινωνίας, η άρση πάσης φύσεως διακρίσεων, η «πράσινη» επιχειρηματικότητα, η τόνωση της απασχόλησης, η ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας, η βελτίωση της ποιότητας διαβίωσης και ελκυστικότητας και γενικότερα μία νέα αναπτυξιακή κατεύθυνση της χώρας, δηλαδή μία αναδημιουργία της, δεν νοούνται χωρίς ουσιαστική μεταρρύθμιση του συστήματος χωροταξίας/ πολεοδομίας (Τσέτσης, 2016-17). Προτεραιότητες και προσανατολισμοί πολιτικής Είναι απολύτως αναγκαία η ριζική αναμόρφωση του όλου συστήματος, ώστε να καταστεί από μέρος του προβλήματος, συστατικό της ανάπτυξης με όρους αειφορίας - σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα-, το κατ’ εξοχήν εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης της χώρας. Κύρια προτεραιότητα, συνιστά η συγκρότηση μιας ουσιαστικής Πολιτικής Χωροταξικής και Πολεοδομικής πολιτικής –αίτημα διαχρονικό, πλην ουδόλως έωλο-, που διασφαλίζει:  την εδαφική συνοχή σε όλες τις κλίμακες: επικράτειας, περιφερειών, πόλεων, ενδοαστικών, μεταξύ μητροπολιτικών περιοχών, αστικών κέντρων, οικισμών και υπαίθρου,  την αναβάθμιση του ανθρωπογενούς χώρου και την περιβαλλοντική προστασία, σύμφωνα με το κοινοτικό κεκτημένο, 2  την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας, της ελκυστικότητας των αστικών κέντρων και του χώρου γενικότερα,  την προστασία και αξιοποίηση ανάπτυξη των πόρων -φυσικών, περιβαλλοντικών, ιστορικών,  τη δραστική αύξηση της διοικητικής ικανότητας. Οι προσανατολισμοί, μιας πολεοδομικής πολιτικής –που αναμορφώνει ριζικά την ισχύουσα κατάσταση ριζικά, δεν την ανακαινίζει ή την αναθεωρεί- αρθρώνονται: Θεσμικές ρυθμίσεις Απλοποίηση σχεδιαστικών διαδικασιών/ δραστική σύντμηση χρόνων εκπόνησης και Θεσμοθέτησης Πολεοδομικών/ Χωρικών Σχεδίων και Σχεδίων Κτηματογράφησης/ Πολεοδόμησης/ Πράξεων Εφαρμογής. Δυνατότητα τμηματικών εκπονήσεων/ εγκρίσεων Πολεοδομικών Εφαρμογών σε εγκεκριμένα Σχέδια. Απλοποίηση διαδικασιών Ιδιωτικών Πολεοδομήσεων, Σχεδίων οργανωμένης Δόμησης και Προγραμμάτων Αστικών Αναπλάσεων. Ενεργός Προστασία Ιστορικών Μνημείων, συνόλων οικιστικών ιστών και τόπων, με ενεργοποίηση ή δημιουργία μηχανισμών αστικού αναδασμού και μεταφοράς συντελεστού δόμησης και ανταλλαγής ακινήτων. Εξορθολογισμός/ απλοποίηση του θεσμικού πλαισίου, συνολικά. Μέτρα οριστικής επίλυσης της παθογένειας των αυθαιρέτων. Είναι σαφές, ότι η παραμονή ενός καθεστώτος που νομιμοποιεί επ’ άπειρον την αυθαιρεσία –η οποία ευτελίζει κάθε έννοια σχεδιασμού-, δεν συνάδει με τον κρίσιμο στόχο της αύξησης της ανταγωνιστικότητας, της ανάδειξης ενός τουριστικού προϊόντος υψηλής ποιότητας, υποβαθμίζει δραματικά κάθε εγχείρημα βελτίωσης της ποιότητας ζωής του. Διοικητική άρθρωση Σύσταση αυτοτελούς Υπουργείου Χωροταξίας και Περιβάλλοντος, με επιτελικό ρόλο. Ενδυνάμωση των Περιφερειακών και Δημοτικών Δομών Σχεδιασμού/ Προγραμματισμού, με ευρύτερες αρμοδιότητες στη λήψη πρωτοβουλιών. Διαρκής επιμόρφωση εμπλεκομένου ανθρώπινου δυναμικού και ενίσχυση με ειδικευμένο προσωπικό. Μεγαλύτερη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση Πολεοδομικών παρεμβάσεων. Ολοκληρωμένη Ηλεκτρονική τεκμηρίωση του συνόλου της σχεδιαστικής παραγωγής και Κωδικοποίηση του Θεσμικού πλαισίου, εύληπτων στον ενδιαφερόμενο πολίτη. Πόροι Ουσιαστικότερη συμμετοχή στις πολιτικές συνοχής της ΕΕ, και της Κοινής Πολιτικής Μεταφορών, με έμφαση στη βιώσιμη κινητικότητα στα αστικά κέντρα, καθώς και σε αυτές του πολιτισμού, του τουρισμού, ιδιαίτερα σ’ αυτές που επηρεάζουν άμεσα τις πολεοδομικές εξελίξεις. Μεγαλύτερη εμπλοκή του Ιδιωτικού Τομέα. 3 Εναρμόνιση με το κοινοτικό κεκτημένο/ Διεθνής Συνεργασία Εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο των στρατηγικών εκείνων, που έχουν επιπτώσεις στο χώρο της επικράτειας: βιώσιμη αστική ανάπτυξη, αειφόρος χρήση εδαφικών πόρων, περιβάλλον, κινητικότητας, ΚΑΠ. Ενδυνάμωση της διεθνούς συνεργασίας. Η χωροταξία στη Συνταγματική Αναθεώρηση Οι ρυθμίσεις στα πλαίσια της Συνταγματικής Αναθεώρησης θα πρέπει να συμπεριλάβουν τις εξής διατάξεις (Τσέτσης, 2006, 2010, 2017):  «Αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας να προσδιορίσει/ θεσμοθετήσει ένα πλαίσιο χωρικών κατευθύνσεων και ρυθμίσεων σε επίπεδο Επικράτειας και Περιφερειών που θα ενθυλακώνει τους αποφασιστικούς εκείνους παράγοντες που καθορίζουν την ανάπτυξη του εδάφους: Περιφερειακή πολιτική, Μεταφορές, ΚΑΠ, Περιβάλλον, Ε&Τ, Βιομηχανία, Τουρισμός, Ανταγωνιστικότητα, Ενέργεια, Πολιτισμός, γεωδημογραφική δυναμική, για να αναφερθούν οι σημαντικότερες.  Αποτελεί υποχρέωση των ΟΤΑ να καθορίσουν τις χρήσεις γης εντός ορίων τους, η δε Πολιτεία, να παρέχει τη στήριξή της.  Ο χρόνος θεσμοθέτησης των Χωρικών Πλαισίων/ Σχεδίων είναι εύλογος, η δε σχεδιαστική διαδικασία συνεχής, προσαρμοζόμενη στα εκάστοτε δεδομένα.  Η αρμοδιότητα του Χωροταξικού/ Αστικού/ Πολεοδομικού Σχεδιασμού ασκείται σε Εθνικό, Περιφερειακό, Υπερτοπικό, Τοπικό επίπεδο –στο πνεύμα της αρχής της επικουρικότητας- για τις αντίστοιχες κλίμακες Προγραμματισμού/ Σχεδιασμού.  Θα πρέπει να υπάρχει συστοιχία στα διάφορα επίπεδα.  Η ρητή αναφορά για απαγόρευση των περαιτέρω νομιμοποιήσεων στην επικείμενη αναθεώρηση του Συντάγματος, θα αποτελούσε ένα ιδιαίτερα σημαντικό βήμα για τη βελτίωση/ αναβάθμιση του δομημένου και περιαστικού/ εξωαστικού χώρου και ενέργεια συμμόρφωσης με το κοινοτικό δίκαιο, όπως αυτό απορρέει από τις Συνθήκες της Ε.Ε., πρωτίστως για την προστασία του περιβάλλοντος και του τουρισμού». Η ευθύνη της πολιτείας Η πολιτεία, οφείλει να άρει τις έντονες δυσλειτουργίες και τα αδιέξοδα του χωροταξικού σχεδιασμού, που συνιστούν μήτρα αυθαιρεσίας και ραγδαίας υποβάθμισης του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος. Και να αλλάξει πορεία, στην μόνη «συνεπή πολιτική» της ρύθμισης του χώρου της επικράτειας –την διαρκώς «κυλιόμενη τακτοποίηση/ νομιμοποίηση/ διατήρηση/ εξαίρεση κατεδάφιση» -θλιβερό έκτυπο, μιας χρόνιας πολιτικής παθογένειας, με συνεπακόλουθο (και) τα εκτεταμένα φαινόμενα κοινωνικού εκμαυλισμού. Στην ίδια τη χώρα, που πρώτη αυτή διακήρυξε, ότι το ύψιστο καθήκον της πόλης, είναι η δημιουργία πολιτών. Και ότι στόχος της πολιτείας δεν είναι μόνον το «ευζήν», αλλά η κατ’ αρετήν ενέργειες των πολιτών (Αριστοτέλης, Πολιτικά). i Η βάση του κειμένου, στηρίχτηκε στο υπό έκδοση βιβλίο, του Σταύρου Χρ. Τσέτση: «Αναπτυξιακά Αρχέτυπα και Γεωχωροταξία, σε μία Ευρώπη σε Μεταλλαγή».

Φωτογραφικό υλικό

Προτάσεις Verena

Αγαπητοί φίλοι, Ο κ. Χατζημάρκος με την παρακάτω επονομασθείσα «διακήρυξη» του μας προκαλεί...
Μπορεί να κάνει σήμερα τον ανήξερο ο δήμαρχος Ρόδου Αλέξης Κολιάδης όμως στην συνεδρίαση του...
Χθες ομόφωνα το περιφερειακό συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου αποφάσισε και ζητά την μείωση των ελαφιών στη...
Αρχισαν τα...γαλλικά στο νέο δημοτικό συμβούλιο Ρόδου πολύ νωρίτερα απ ότι αναμενόταν!....Σε μια...